Shumë njerëz që vendosin të kufizojnë kafenë apo pijet me kafeinë, brenda pak ditësh raportojnë një efekt të çuditshëm: ëndrra të forta, të gjalla, shpesh herë aq reale sa mbeten të paharrueshme edhe pasi zgjohen. Por çfarë ndodh në fakt në trupin dhe trurin tonë kur ulim sasinë e kafeinës?
Kafeina, gjumi dhe “frenimi” i trurit
Kafeina është një stimulues që ndikon drejtpërdrejt te sistemi nervor qendror. Ajo funksionon duke bllokuar adenosinën, një kimikat që grumbullohet gjatë ditës dhe i jep trurit sinjal se është koha për pushim. Normalisht, adenosina na bën të ndihemi të përgjumur në mbrëmje, por kur marrim kafe, ky sinjal bllokohet dhe trupi nuk e ndien lodhjen në të njëjtën mënyrë.
Megjithatë, adenosina nuk zhduket, ajo vazhdon të jetë aty. Prandaj, kur efekti i kafeinës bie, ndodh “crash-i i kafeinës”: një ndjenjë e fortë lodhjeje që shpesh na bën të flemë më thellë.
Çfarë ndodh kur e lëmë kafenë?
Kur e reduktojmë kafeinën, sidomos në orët e pasdites ose darkës, trupi rikuperon një cikël më natyral të gjumit. Kjo do të thotë më shumë gjumë cilësor, sidomos në fazën REM (Rapid Eye Movement), momenti kur truri është shumë aktiv dhe prodhon ëndrrat më të gjalla.
Kjo rritje e kohës së kaluar në REM i jep mundësi trurit të krijojë ëndrra më të detajuara, më emocionale dhe më të lehta për t’u mbajtur mend. Nëse zgjohesh gjatë REM-it, ka më shumë gjasa të kujtosh qartë ëndrrat.
“Ëndrra të gjalla”, pse duken kaq reale?
Ëndrrat e gjalla përshkruhen si skena të detajuara, me ngjyra, emocione dhe ndjenja aq të forta sa duken si të vërteta. Shkencëtarët theksojnë se nuk është se mungesa e kafeinës “shkakton” direkt këto ëndrra, por duke përmirësuar gjumin, ajo i hap rrugën një aktiviteti më intensiv të trurit gjatë REM-it.
Efekti nuk është i njëjtë për të gjithë
Jo të gjithë përjetojnë këtë fenomen. Për disa, ëndrrat e gjalla shfaqen vetëm për disa ditë pas lënies së kafesë, e më pas gjumi stabilizohet. Për të tjerë, ky efekt mund të zgjasë më gjatë.
Balanca mes kafesë dhe gjumit
Edhe pse ulja e kafeinës mund të sjellë surpriza gjatë natës, kafeja ka dhe përfitime të njohura: ndihmon përqendrimin, shoqërohet me rrezik më të ulët të depresionit dhe disa sëmundjeve neurologjike si Parkinsoni. Për këtë arsye, ekspertët nuk rekomandojnë heqjen totale të kafesë, por menaxhimin e orarit, shmangien e saj tetë orë para gjumit, që trupi të ketë kohë të përgatitet për pushim.
