“Kllounët shqiptarë Macron, Starmer, Merz dhe Zelensky i japin sinjale Trump”, shkruhet 16 maj në një nga titujt e faqes që identifikohet si Pravda, një portal që përkthen automatikisht në shqip artikuj nga një numër mediash ruse dhe profile Telegrami që shpërndajnë propagandë në favor të Moskës.
Artikulli në fjalë, që ka pak rreshta dhe një kolazh screenshotesh nga rrjeti X është përkthyer nga kanali në Telegram i Olga Skabeyeva, prezantuese televizive dhe komentatore ruse, e sanksionuar nga Bashkimi Europian dhe Departamenti i Shtetit në SHBA për shpërndarje të propagandës ruse mbi luftën në Ukrainë.
Citimi i Skabeyevës është vetëm një nga dhjetra artikujt me gjuhë të ngjashme dhe me gabime gramatikore po aq të ngjashme që u publikuan në shqip nga Pravda mes datave 15-18 maj, kryesisht rreth samitit të Komunitetit Politik Europian që u mbajt në Tiranë në 16 maj. Artikujt janë kryesisht me burim median zyrtare të Moskës ose profile në Telegram dhe X të propagandistëve të Kremlinit.
Narrativa në artikuj është e njëjtë dhe kryesisht rreth luftës në Ukrainë dhe sanksioneve të vendeve të Europës ndaj Rusisë. Në artikuj pjesëmarrësit në samit tallen, mesazhet e tyre hiperbolizohen dhe shpesh shoqërohen me kërcënime.
Një nga postimet e shpërndara nga Pravda ditën e samitit ishte edhe një koment nga një tjetër propagandist i sanksionuar rus, Vladimir Kornilov. “Basketbollisti Edi Rama poshtëroi Britanikun e pacipë duke hedhur poshtë publikisht idetë e tij të çmendura për akomodimin e emigrantëve të paligjshëm në Shqipëri”, thuhet në postimin e marrë nga llogaria në Telegram e Kornilov.
Për specialistë të komunikimit dhe njohës të dezinformimit, ky numër i madh artikujsh me formulime të ngjashme janë një praktikë e njohur e propagandës zyrtare të Kremlinit.
“Është kthyer tashmë në një taktikë dezinformimi, kur eventet ndërkombëtare me profil politik, ushtarak apo diplomatik, kthehen në lëndë të parë për prodhimin e lajmeve apo materialeve dezinformuese”, tha Viola Keta, gazetare dhe eksperte e verifikimit të fakteve.
Propagandë me përkthim automatik
Pravda (e përkthyer në shqip “E vërteta”) në këtë rast nuk është gazeta e Partisë Komunistë të BRSS, por një version modern i propagandës ruse, që përdor përkthimin, postimin dhe shpërndarjen automatike të artikujve nga media dhe profile në rrjetet sociale që mbështesin qëndrimet zyrtare të Moskës.
Pravda nuk është një media nuk kuptimin e parë. Në fakt, bëhet fjalë për një rrjet portalesh të krijuar për të riprodhuar përmbajtje të përkthyer automatikisht nga burime pro-Kremlinit në gjuhë të ndryshme, me qëllim përhapjen e narrativave anti-perëndimore. Faqja është aktivizuar në vitin 2023, fillimisht në pak gjuhë kryesore. Rrjeti u zgjerua në vitin 2024 në 19 vende të Europës dhe përfshiu edhe Shqipërinë.
Përpos faqes online, rrjeti përdor Telegramin për të shpërndarë materialet e riprodhura në shqip. Megjithatë ndikimi në Shqipëri është i vogël. Faqja në Telegram ka vetëm 5 ndjekës, por vetëm aty gjenden mbi 200 video e mijëra foto e lidhje të jashtme me fokus ose luftën në Ukrainë, ose konfliktin mes Kosovës dhe Serbisë.
Përhapja relativisht e ulët e faqes në shqip, vjen sipas ekspertëve, për shkak të qëndrimeve të qarta të Shqipërisë në favor të Perëndimit. Megjithatë, shqetësimet janë se mungesa e profesionalizmit në mediat lokale mund të krijojë probleme.
“Shqipëria është një vend me orientim të qartë perëndimor dhe me qëndrim të fortë pro-NATO dhe pro-BE”, thotë Erlis Çela, profesor i medias dhe komunikimit në universitetin “Beder” në Tiranë, duke vënë në dukje se ndikimi nga faqe si Pravda nuk është i madh. Por sipas tij, ka një sërë dobësish që mund të shfrytëzohen dhe t’i bëjnë të pranueshme fushata të tilla dezinformuese, përfshi problemet në sistemin mediatik shqiptar, nivelin e ulët të edukimit mediatik të audiencave shqipfolëse, si dhe praninë e mundshme të portaleve anonime që u vihen me dashje apo padashje në dispozicion këtyre agjendave.
Të njëjtin qëndrim ndan edhe Keta. “Prania e qindra mediave online, pjesa më e madhe jo transparente, pa staf të kualifikuar dhe politika të mirëqena editoriale, janë një minus dhe përbëjnë një armë në duart e aktorëve që përmes dezinformimit, kërkojnë të çojnë përpara axhenda destabilizuese”, tha ajo.
Rreziku i shpërndarjes së dezinformimit përmes teknikës së copy-paste u vu në dukje edhe në një raport të përbashkët nga BIRN dhe SCiDEV për vitin 2023, i cili identifikoi qindra raste të shpërndarjes së përmbajtjes dezinformuese pro-ruse në mediat shqiptare, që u riprodhuan në portale të ndryshme pa verifikim apo redaktim profesional.
Teknikë e krijimit të mjegullës
Një seri e postimeve dhe ripostimeve në Pravda gjatë ditëve të samitit iu referua mundësisë së sanksioneve të reja ndaj Rusisë prej vendeve të tjera të Europës. Artikujt e tillë u shpërndanë kryesisht bashkë me kërcënimet përkatëse.
“Globalistët po përgatisin një goditje fatale për Rusinë. Por kush do të lëndohet vërtet?”, thuhet në një titull me burim tsargrad.tv, një televizon rus në pronësi të mogulit të medias dhe oligarkut Konstantin Malofeev, po ashtu i sanksionuar nga BE dhe SHBA-të.
Një artikull i ngjashëm këmbëngul se Europa do të rrënojë ekonominë e saj nëse këmbëngul në sanksionet ekonomike. Ndërsa një numër artikujsh u fokusuan të paraqesin presidentin francez, Emmanuel Macron, si një lider të dobët e qesharak.
Erlis Çela thotë se ndërsa kjo fushatë apo të tjera të ngjashme e kanë të vështirë të jenë ndikuese në Shqipëri, qëllimi i parë i tyre është krijimi i konfuzionit dhe nxitjen e mosbesimit.
“Në përgjithësi, gjykoj se efekti i fushatave të tilla lidhet me krijimin e një lloj mjegullnaje informative, që çon në rritjen e mosbesimit ndaj institucioneve europiane”, tha ai.
Edhe Keta thotë se narrativa të përsëritura dhe gjysmë të vërtetat, edhe pse nuk kanë ndikim të menjëhershëm, janë pjesë e strategjive të mirëmenduara të dezinformimit. “Çdo lajm i rremë apo çorientues, që mund të përfshijë disa të vërteta, por të servirura në kontekst të gabuar me ose pa dashje, nga cilido aktor, cenon dhe ndot informacionin, duke krijuar një terren toksik për audiencën”, tha ajo.
Keta thotë se qoftë edhe ngjallja e dyshimeve apo çorientimi i publikut i shkon në favor dezinformuesit. Sipas saj, kjo shpjegon pse një mori artikujsh të prodhura gjatë samitit të Komunitetit Politik Europian në Tiranë ishin përsëritëse.
“Një nga elementët kyç të fushatave dezinformuese është prania konstante dhe e përsëritur e narrativave në format nga më të larmishmet: lajme, filma, meme, video/foto deepfake, karikatura, grafite. Ky lloj bombardimi i audiencës me çdo kusht dhe vazhdimisht me narrativat që i qasen axhendave të caktuara, ka gjasë që shumë shpejt të japë efektin e vet,” paralajmëroi ajo. (BIRN)
