Një njësi e policisë serbe që dikur kishte për qëllim ruajtjen e figurave shtetërore, është transformuar në një strukturë që gjithnjë e më shumë vepron si “polici brenda policisë”, duke ndaluar qytetarë, aktivistë dhe madje edhe profesorë, jashtë çdo kompetence ligjore.
Njësia për Sigurimin (Jedinica za obezbeđenje – JZO), e formuar pas vrasjes së kryeministrit Zoran Gjingjiq në vitin 2004, ka kaluar një rrugë të gjatë — nga një drejtori prej 300 vetash, në një strukturë me mbi 1.250 pjesëtarë, të lidhur fort me qarqe politike dhe njerëz të afërt me pushtetin.
Në qendër të kësaj transformimi ndodhet Marko Kriçak, ish-shitës i veturave luksoze në përfaqësinë e Porsche në Beograd, i njohur për orën e tij Rolex dhe lidhjet me Zvonko Veselinoviqin, figurë kontroverse e afërt me presidentin serb. Kriçak, pa përvojë të mëparshme policore, u bë komandant i JZO përmes lidhjeve personale dhe lojalitetit politik.
“Presidenti na shikon. Duhet ta justifikojmë besimin. Ka pritshmëri të mëdha nga ne…”, citon një burim të brendshëm një nga fjalimet motivuese të Kriçak para policëve, ku inkurajonte arrestime të personave që sipas gjykimit të tyre “prisnin rendin”.
Njësi speciale për qytetarë të zakonshëm
Nga ndalime të aktivistëve te ndëshkimi i qytetarëve në rrugë, JZO është shfaqur muajt e fundit në role që bien ndesh me natyrën e saj zyrtare. Fotografi dhe video të shpërndara në rrjete sociale tregojnë pjesëtarë të saj duke arrestuar qytetarë civilë, përfshirë profesorë dhe studentë, pa asnjë bazë të qartë ligjore.
Një rast veçanërisht i bujshëm ishte arrestimi i një klarinetisti dhe mësuesi muzike, Vladimir Gurbelja, nga zëvendëskomandanti i JZO-së, Nenad Mariq. Një tjetër figurë, Nenad Obradoviq Mrça, i përmendur më herët për përfshirje në një përleshje të përgjakshme në vitin 2006, u pa duke ndaluar aktivistë pranë Fakultetit Juridik në Beograd.
“Në këtë njësi janë punësuar njerëz pa përvojë policore, madje disa nuk e njohin dallimin mes një kundërvajtjeje dhe një vepre penale”, thotë një burim anonim për Radar.
Më afër pushtetit, më larg ligjit
Përveç funksioneve të saj tradicionale të sigurisë për zyrtarët dhe diplomatët, JZO është përfshirë edhe në aksione që shkojnë përtej mandatit të saj: nga lufta ndaj taksistëve ilegalë në aeroport, te ndalimi i policëve kosovarë dhe kontrolli i kufijve për migracionin.
Për më tepër, sipas burimeve, kontakti i drejtpërdrejtë me politikanët është bërë kriteri kryesor për punësim. Paga bazë nuk është shumë e lartë, por falë orëve jashtë orarit (të pakontrolluara), pjesëtarët e JZO mund të dyfishojnë të ardhurat dhe të avancojnë në hierarki.
Një emër befasues në këtë njësi është edhe Zoran “Kiki” Çauševiq, ish-muzikant i njohur nga bendet e estradës (duke përfshirë edhe Lepe Brenën), i cili pas karrierës artistike është futur në rradhët e JZO, me postime të çuditshme si oficer ndërlidhës në ambasada.
Polic të rinj në uniformë civile
Ndryshe nga njësitë e militarizuara si Xhandarmëria, pjesëtarët e JZO punojnë kryesisht në veshje civile, të vendosur në Beograd, dhe janë gjithnjë pranë zyrtarëve më të lartë të pushtetit.
Megjithëse formalisht i përgjigjen ministrit të Brendshëm dhe drejtorit të policisë, në praktikë ata duket se veprojnë nën komandën politike të presidentit. Një burim e përshkruan JZO si “njësi që do të ndërhynte nëse ndonjë prokuror do të ngrinte aktakuzë ndaj ndonjë zyrtari të lartë”.
“Ata janë gati të mbrojnë pushtetin, jo qytetarët.”
Kjo njësi, që në fillim u krijua pas një tragjedie kombëtare, sot është simbol i kapjes së institucioneve shtetërore, ku lojaliteti politik vlen më shumë se ligji apo përgatitja profesionale.
