Kur flitet për suksesin e Shqipërisë në rrugën drejt Bashkimit Evropian, përmenden dy shtylla kryesore: reformat e brendshme që kanë transformuar sistemin e drejtësisë, dhe diplomacia e jashtme që ka afruar vendin me qendrat vendimmarrëse të Evropës.
“Shqipëria ka treguar se ndryshimi pozitiv është i mundur dhe BE-ja e shpërblen këtë ndryshim pozitiv. Mbajeni ritmin”.
Këtë shtysë, komisionarja për Zgjerim e BE-së, Marta Kos, ia dha kryeministrit të Shqipërisë, Edi Rama, më 16 shtator në Bruksel.
Shqipëria, me ritëm gjithnjë e më të qëndrueshëm nisi të lëvizte qysh në fillim të viteve ‘90, kur diktatura komuniste që kishte mbajtur vendin të izoluar hermetikisht për 45 vjet, u rrëzua mes trysnisë popullore për ndryshim.
Demokracia ishte ëndrra e madhe e shqiptarëve të asaj kohe, por realiteti solli përballje edhe me pasiguri të thella ekonomike dhe shoqërore.
Në mesin e viteve ‘90, vendi përjetoi një prej krizave më të rënda të historisë moderne: kolapsin e skemave piramidale, që çuan në revoltë dhe kaos në vitin 1997.
Anarkia që pasoi – me depot e ushtrisë të hapura dhe armët në duart e civilëve – vuri në pikëpyetje edhe vetë mbijetesën e shtetit. Mbi 2.000 njerëz humbën jetën, mijëra të tjerë emigruan.
Më pas, vendi nisi të ndërtonte institucione të reja dhe të afrohej me NATO-n dhe Bashkimin Evropian. Në vitin 2009, Shqipëria u bë anëtare e aleancës më të madhe ushtarake perëndimore, ndërsa pesë vjet më vonë, BE-ja ia dha statusin e vendit kandidat.
“Integrimi evropian ishte zanafilla dhe objektivi i çdo qeverie shqiptare dhe, mbi të gjitha, i Qeverisë së tanishme të kryeministrit Rama. Për hir të së vërtetës, Rama është jashtëzakonisht i dedikuar ndaj kësaj çështjeje”, thotë Beshku për programin Expose të Radios Evropa e Lirë.
“Shqipëria evropiane është busulla orientuese e çdo faqeje të programit tonë dhe metronomi i ritmit të çdo reforme që do të ndërmarrim”, u shpreh Rama.
të korrupsionit në nivel të lartë, ripërcaktuan pozicionin ndërkombëtar të Shqipërisë.
“Ajo ka sjellë si risi rënien e kulturës së mosndëshkimit në nivele të larta. Kjo ka ndryshuar rrënjësisht perceptimin e individëve ndaj shtetit, por edhe perceptimin ndaj Shqipërisë së jashtme”, sipas saj.
Sipas Jozwiakut, Rama gjithmonë shfaq mentalitetin “mund ta bëjmë”, që e dallon qartazi nga të tjerët.
Shqipëria spikat në ritëm mes nëntë vendeve kandidate për BE. Sipas Jozwiakut, është “nxënësja e vetme me notën A+”, e ndjekur nga Mali i Zi; të tjerat ecin më ngadalë ose kanë mbetur në vendnumëro.
Për më tepër, ajo ka marrë nam edhe si mikpritëse e ngjarjeve të mëdha ndërkombëtare: në maj priti samitin e Komunitetit Politik Evropian me mbi 50 liderë evropianë, në shkurt të 2024-ës organizoi një samit për Ukrainën me pjesëmarrjen e presidentit Volodymyr Zelensky, ndërsa në vitin 2027, Rama ka thënë se do të presë në Tiranë samitin e liderëve të NATO-s.
“Ai sjell më pak probleme në tryezë dhe kjo tërheq simpatinë e të gjithëve, madje edhe të holandezëve, që zakonisht janë kritikë, por që tani thonë se Shqipëria e meriton, duhet të ecë përpara”, thotë Jozwiak.
Shqipëria spikat në ritëm mes nëntë vendeve kandidate për BE. Sipas Jozwiakut, është “nxënësja e vetme me notën A+”, e ndjekur nga Mali i Zi; të tjerat ecin më ngadalë ose kanë mbetur në vendnumëro.
Sipas të dhënave nga Instituti i Statistikave të Shqipërisë, më shumë se një e treta e popullsisë së mëparshme prej 3.3 milionë banorësh është larguar nga vendi që nga viti 1991. Pagat mesatare mujore janë ekuivalente me rreth 750 euro dhe pothuajse një e treta e të rinjve që janë ende në vend, janë të papunë.
Kritika i vijnë edhe nga mediat perëndimore. Në një shkrim vitin e kaluar, Der Spiegel shkroi se Rama – pavarësisht korrupsionit në Shqipëri – është i pëlqyer në Evropë, për shkak se e ndihmon në menaxhimin e krizës me refugjatë.
Në raportin e sivjetmë, Reporterët pa Kufij vlerësuan se media shqiptare është e prekur nga konflikte interesi. Megjithatë, Shqipëria arriti të ngjitet në pozitën e 80-të, nga e 99-ta në vitin 2024.
“Të bashkohesh me BE-në nuk do të thotë vetëm t’i përshtatësh rregullat për sigurinë ushqimore apo sistemet financiare. Është po aq e rëndësishme të kesh një ekonomi tregu që funksionon dhe një demokraci që funksionon”, thotë Ker-Lindsay për Exposenë.
Sipas tij, BE-ja e do me ngut një zgjerim, pasi nuk është zgjeruar që nga viti 2013 me Kroacinë, dhe i duhet një sukses.
Vëzhguesit nënvizojnë se vendet e tjera mund të mësojnë nga përvoja e Shqipërisë, se integrimi në BE kërkon reforma të thella dhe zbatim të tyre, bashkëpunim konstruktiv me institucionet evropiane dhe gatishmëri reale për t’u përshtatur me standardet evropiane.
“Duhet t’i tregosh Evropës se je i gatshëm të bashkëpunosh. Në rastin e Kosovës, ky është një mesazh jashtëzakonisht i rëndësishëm, veçanërisht tani, kur marrëdhëniet midis kryeministrit [në detyrë të Kosovës, Albin] Kurti dhe BE-së janë në një pikë aq të ulët”, thotë Ker-Lindsay.
