Hekuri është një nga mineralet më të rëndësishme për organizmin, duke luajtur një rol thelbësor në shumë procese metabolike. Ky element jetik merr pjesë në sintezën e hemoglobinës – proteinës që transporton oksigjenin nga mushkëritë drejt të gjitha qelizave të trupit – si dhe në formimin e mioglobinës, që ruan oksigjenin në muskuj. Përveç këtyre funksioneve, hekuri është i domosdoshëm për veprimtarinë e shumë enzimave, mbështet rritjen dhe forcon imunitetin ndaj infeksioneve.
Sasia e hekurit në trup është rreth 3 gramë, me ndryshime të lehta mes gjinive – gratë zakonisht kanë rreth 2.8 g ndërsa burrat rreth 3.8 g. Pjesa më e madhe e tij është e përfshirë në funksione biologjike, ndërsa pjesa tjetër ruhen si rezerva: tek burrat deri në 30% e totalit të hekurit, ndërsa tek gratë kjo shifër është dukshëm më e ulët – vetëm 12.5%.
Mungesa e hekurit dhe pasojat në shëndet
Mungesa e hekurit në trup çon në një gjendje të njohur si anemia hipokromike, e cila, sipas Organizatës Botërore të Shëndetësisë (OBSH), përbën sëmundjen më të përhapur të shkaktuar nga mungesa në ushqim. Statistikat tregojnë se afërsisht një në pesë persona në botë vuan nga kjo formë e anemisë.
Simptomat e para të mungesës së hekurit mund të shfaqen shumë kohë para se të shfaqet anemia në analiza laboratorike. Këto përfshijnë:
- lodhje të shpejtë,
- dobësi,
- zbehje të lëkurës,
- dhimbje koke,
- nervozizëm,
- rrahje të shpejta të zemrës,
- përqendrim i ulët,
- rënie e imunitetit dhe rritje e ndjeshmërisë ndaj infeksioneve.
Burimet ushqimore dhe përthithja e hekurit
Hekuri futet në organizëm vetëm përmes ushqimit. Përthithja e tij ndikohet jo vetëm nga natyra e ushqimit, por edhe nga faktorë si gjinia, mosha, gjendja fiziologjike dhe niveli ekzistues i rezervave të hekurit në trup. Gratë dhe fëmijët, për shkak të nevojave më të mëdha, përthithin më shumë hekur sesa burrat.
Për këtë arsye, ekspertët rekomandojnë analiza të rregullta të gjakut për të vlerësuar nivelet e hekurit, veçanërisht te personat që humbasin gjak, siç janë gratë me menstruacione të rënda, pacientët me hemorroide apo me ulçera.
Ushqyerja në rast të anemisë: çfarë të konsumoni?
Personat që vuajnë nga anemia duhet të ndjekin një dietë të pasur me ushqime që ndihmojnë në rritjen e nivelit të hekurit, duke përfshirë:
- të brendshme (mëlçi, zemër),
- kërpudha,
- fruta të thata,
- të verdhët e vezëve,
- peshk (sidomos ton dhe butakë),
- bishtajore (fasule, thjerrëza),
- rrepka,
- mish pule dhe gjeldeti.
Gjithashtu, rekomandohet konsumimi i frutave të kuqe (si shega, qershitë, manaferrat), hudhrës, frutave me bërthamë (si kajsitë, kumbullat), farave (susam, kungulli) dhe perimeve me gjethe jeshile (spinaqi, lakra).
Një regjim ushqimor i balancuar dhe i pasur me hekur është kyç në ruajtjen e shëndetit dhe parandalimin e anemisë, veçanërisht për grupet më të rrezikuara.
