Politika e jashtme e Shteteve të Bashkuara të Amerikës po kalon një ndryshim të thellë, me pasoja të drejtpërdrejta për vendet me sisteme autoritare dhe opozitat që kanë mbështetur për vite me radhë ndikimin ndërkombëtar si mjet për ndryshim politik.
Sipas Wall Street Journal, senatori republikan Marco Rubio ka firmosur një memorandum zyrtar në përputhje me qasjen e administratës Trump, në të cilin përcaktohet qartë se SHBA nuk do të ndërhyjë më në proceset zgjedhore të shteteve të tjera dhe nuk do të mbajë më qëndrimin e dikurshëm si “arbitër i demokracisë globale”. Kjo do të thotë se Uashingtoni nuk do të kritikojë më apo të vërë kushte për zgjedhjet në vende të tjera, përveç rasteve kur preken drejtpërdrejt interesat kombëtare amerikane.
Qasja është pjesë e filozofisë jointervencionaliste të ish-presidentit Donald Trump, i cili qysh në vitin 2017, në një fjalim në OKB, deklaroi se SHBA nuk ka mision të eksportojë sistemin demokratik në vendet e tjera, por të bashkëpunojë me cilëndo qeveri që respekton interesat amerikane – pavarësisht nga natyra e regjimit të saj.
Rubio e përmbledh këtë doktrinë në memorandumin e tij: “Nëse një shtet zgjedh demokracinë, ne e përshëndesim. Nëse zgjedh një sistem tjetër, bashkëpunimi varet nga përputhshmëria me interesat tona. Ne nuk kemi më detyrim të ndërhyjmë në emër të votës së lirë, përderisa nuk cenohet interesi kombëtar i SHBA-së.”
E njëjta qasje është shpallur më herët edhe nga presidenti kinez Xi Jinping, i cili ka theksuar se Kina nuk synon të imponojë mënyra qeverisjeje në vendet e tjera, mjafton që ato të jenë partnerë ekonomikë dhe strategjikë.
Çfarë do të thotë kjo për opozitat në vendet gjysmë-autoritare?
Kjo politikë e re e SHBA prek veçanërisht vendet me sisteme të brishta demokratike dhe opozitat që janë mbështetur në ndërhyrjen ndërkombëtare si mburojë ndaj regjimeve. Një prej rasteve që përmendet është Shqipëria, ku opozita ka qenë vazhdimisht në pritje të ndërhyrjes amerikane për të sfiduar pushtetin e Edi Ramës.
Sipas analizës së Wall Street Journal, nëse qeveria shqiptare nuk cenon drejtpërdrejt interesat e SHBA-së, atëherë Uashingtoni nuk do të angazhohet për të mbështetur opozitën, pavarësisht pretendimeve për mungesë zgjedhjesh të ndershme apo shkelje demokratike.
Kjo situatë, thonë komentuesit, lë opozitën shqiptare pa një nga shtyllat tradicionale të shpresës – mbështetjen amerikane – dhe kërkon një riorganizim të brendshëm politik, larg pritjeve për “ndërhyrje shpëtuese”.
Ironi dhe reflektim
Në vend të reflektimit mbi këtë ndryshim të madh gjeopolitik, komentuesit theksojnë se në opinionin publik shqiptar mund të përforcohen narrativat konspirative – përfshirë pretendime se kryeministri Rama ka ndikuar deri te vetë Marco Rubio, njësoj siç akuzohet se ka ndikuar në raportet e ODIHR-it.
Në çdo rast, duket se politika e jashtme amerikane po lë pas një epokë ku mbrojtja e votës së lirë ishte mision i shpallur ndërkombëtar, për t’u përqendruar tani vetëm në pragmatizmin e interesave kombëtare. Kjo filozofi e re mund të shënojë një kthesë për raportet e SHBA-së me shumë vende në botë – përfshirë dhe Ballkanin.
