Në vitet pas Luftës së Dytë Botërore, Shqipëria hyri në një periudhë të tensionuar politike, ku zërat kritikë u përballën me represion të ashpër. Deputetët e dalë nga zgjedhjet e 2 dhjetorit 1945, anëtarë të Frontit Demokratik, por me qëndrime properëndimore dhe proamerikane, u bënë shënjestër e Drejtorisë së Sigurimit të Shtetit. Ky artikull hedh dritë mbi proceset gjyqësore të viteve 1946-1948, ku intelektualët dhe deputetët u dënuan nën akuzat për “sabotim” dhe “tradhëti”, duke shënuar një kapitull të errët të historisë shqiptare.
Fillimi i Represionit: Proceset e Maliqit dhe Kryengritja e Postribës
Pas proceseve të nëntorit 1946 kundër teknikëve intelektualë të akuzuar për “sabotim” në Maliq, vëmendja e regjimit komunist u kthye te inteligjenca dhe deputetët me pikëpamje opozitare. Kryengritja e Postribës më 9 shtator 1946 shërbeu si pretekst për të nisur goditjen ndaj grupit të parë të deputetëve, me në krye Riza Danin. Më 23 dhjetor 1946, Kuvendi Popullor u hoqi mandatin dhe imunitetin parlamentar Danit dhe tre deputetëve të tjerë të Shkodrës: Kolë Prelës, Zef Haxhisë dhe Hysni Pejës.
Në maj 1947, Ministria e Punëve të Brendshme kërkoi heqjen e imunitetit për një grup tjetër deputetësh, përfshirë Shefqet Bejën, Riza Alizotin, Kol Kuqalin, Selaudin Toton, Enver Sazanin, Irfan Majunin, Faik Shehun, Sheh Karbunarën, Kostandin Boshnjakun dhe Islam Radovickën. Heqja e imunitetit u bë pa debat parlamentar, në një atmosferë të tensionuar. Krahas këtyre, figura të tjera si Sulo Konjari, Ramazan Tabaku, Foto Bala, Abdyl Kokoshi dhe të tjerë u përfshinë në valën e arrestimeve.
Gjyqet e Manipuluara dhe Dënimet e Rënda
Proceset gjyqësore kundër këtyre grupeve u zhvilluan në dy faza kryesore. Grupi i Shefqet Bejës u gjykua më 4 shtator 1947 në kinemanë “17 Nëntori”, ndërsa grupi i Riza Danit më 31 dhjetor 1947 në kinemanë “Nacional”. Aktakuzat, të formuluara nga nënprokurori Josif Pashko, përfshinin “krijimin e grupeve ilegale”, “nxitjen e kryengritjes së Shkodrës” dhe “lidhjet me misionin amerikan për aspirata të demokracisë perëndimore”. Këshilli i Gjykatës së Lartë Ushtarake, i drejtuar nga major Niko Ceta, dënoi 24 persona nga grupi i Bejës, ku 16 u dënuan me vdekje, përfshirë Bejën, Alizotin dhe Sulo Klosin me varje. Nga grupi i Danit, 19 u gjykuan, 7 me vdekje, përfshirë Danin, Faik Shehun dhe Islam Radovickën.
Në mars 1948, u gjykua “grupi i tretë”, që nuk përfshinte ish-deputetë, por individë të akuzuar për lidhje me të dënuarit e mëparshëm. Gjykata Ushtarake e Tiranës, e drejtuar nga kapiten Abdyl Hakiu, shpalli dënime të rënda, përfshirë pushkatime dhe burgime të gjata. Me vendimin e 30 marsit 1948, u dënuan me vdekje Haki Karapici, Irfan Pustina, Ali Bakiu dhe Ymer Keçi, ndërsa të tjerët morën dënime me burgim. Më 21 prill 1948, Gjykata e Lartë Ushtarake ndryshoi disa dënime, duke zëvendësuar disa pushkatime me burgim të përjetshëm dhe duke shpallur pafajësi për disa të tjerë.
Konteksti Politik dhe Akuzat për “Dorën Anglo-Amerikane”
Sipas Enver Hoxhës, i cili diskutoi këto procese me Stalinin në korrik 1947, “lufta ndaj armiqve të brendshëm” po zhvillohej me ashpërsi, dhe “armiq të rinj” po dilnin çdo ditë. Ai akuzoi “dorën anglo-amerikane” dhe përfaqësuesin e misionit amerikan, Harry Fultz, për nxitjen e këtyre grupeve opozitare. Këto akuza u përdorën për të justifikuar represionin e ashpër ndaj deputetëve dhe intelektualëve që synonin një demokraci perëndimore.
Një Kapitull i Hidhur i Historisë
Proceset gjyqësore të viteve 1946-1948 shënuan një nga momentet më të errëta të historisë së hershme komuniste në Shqipëri. Zërat kritikë të Kuvendit Popullor, që përfaqësonin një vizion properëndimor, u eliminuan përmes gjyqeve të manipuluara dhe dënimeve të rënda. Kjo valë represioni jo vetëm që dobësoi opozitën, por edhe konsolidoi kontrollin e regjimit mbi shoqërinë shqiptare.
Burimi: Gazeta Panorama
