Në zemër të Selanikut, qytetit të dytë më të madh të Greqisë, një projekt ambicioz po ndryshon peizazhin urban: metroja e re pa shofer. Por ndërtimi i saj, me kosto 3 miliardë dollarë, u përball me një sfidë të pazakontë – zbulimin e mbi 300,000 objekteve të lashta, nga rrënojat romake te thesaret bizantine. Si arriti Greqia të ndërtojë një metro mes një thesari arkeologjik dhe çfarë do të thotë kjo për të ardhmen e qytetit?
Një Qytet me Histori të Pasur
Selaniku, i themeluar në vitin 315 para Krishtit dhe i emëruar pas motrës së Aleksandrit të Madh, është një qendër kulturore dhe ekonomike në Ballkan. Me një histori që përfshin perandoritë romake, bizantine dhe osmane, qyteti tërheq miliona vizitorë çdo vit. Por, rritja e popullsisë në mbi një milion banorë ka mbingarkuar rrjetin rrugor, me autobusë të tejmbushur dhe probleme parkimi. Për të sjellë Selanikun në shekullin e 21-të, u propozua një metro nëntokësore – një ide që daton që nga Zjarri i Madh i 1917-ës, por që u bë realitet vetëm në vitin 2006.
Sfidat e Ndërtimit mes Rrënojave
Ndërtimi i Linjës 1 të metrosë, me 13 stacione dhe 9.6 km binarë, filloi me metodën e prerjes dhe mbulimit, duke synuar tunele fillimisht vetëm 2 metra nën sipërfaqe. Por, gërmimet zbuluan një qytet të lashtë të varrosur: banjo publike, bizhuteri, shtëpi dhe një udhëkryq romak i njohur si Decumanus Maximus. Mbi 300,000 objekte u gjetën në nëntë pika gërmimi, duke vonuar projektin për dekada dhe duke rritur kostot në 140 milionë dollarë vetëm për gërmimet arkeologjike.
Për të mbrojtur këto zbulime, tunelet u zhvendosën në një thellësi prej 14 deri në 31 metra. Stacioni Dimokratias u ridizajnua për të shmangur një varrezë të lashtë të krishterë, ndërsa zbulimet në stacionet Agias Sofias dhe Venizelou – të quajtura “Pompei Bizantin” – u trajtuan me kujdes. Disa rrënoja u zhvendosën, ndërsa të tjerat, si ato në Venizelou, u lanë në vend për t’u shfaqur në një sit arkeologjik të hapur.
Polemikat dhe Kompromiset
Projekti hasi në kundërshtime të forta. Arkeologët kritikuan zhvendosjen e objekteve, duke ngritur shqetësime për autenticitetin e tyre. Vendasit, siç raporton gazetarja Sofia Christoforidou nga gazeta Makedonia, u prekën rëndë: “Për 18 vjet, qendra e qytetit u kthye në një kantier ndërtimi, duke dëmtuar dyqanet dhe pronat. Një brez i tërë pa qendrën e qytetit të mbuluar nga gërmimet.” Kriza financiare e Greqisë në fund të viteve 2000 shtoi vonesa dhe probleme buxhetore, duke e bërë “gropën e Kouvelas” një simbol të dështimeve të hershme.
Megjithatë, qeveria greke e përshkroi projektin si “vepra më e madhe e shpëtimit” në historinë e saj, duke kombinuar mbrojtjen e trashëgimisë me ndërtimin e një infrastrukture moderne. Linja 1 u hap në fund të 2024-ës, me trena pa shofer që pritet të transportojnë mbi 300,000 pasagjerë në ditë, duke hequr 60,000 makina nga rrugët.
Një Ekuilibër mes të Kaluarës dhe të Ardhmes
Metroja e Selanikut është një testament i sfidave për të ndërtuar në një qytet me histori të pasur. Stacionet e reja ofrojnë një udhëtim unik, ku pasagjerët mund të zbresin nga trenat modernë për të eksploruar reliket e lashta. Nga udhëkryqet romake te muret bizantine, metroja është një urë mes të kaluarës dhe të tashmes.
Çfarë Vjen Më Pas?
Linja 2, ose Zgjerimi Kalamaria, me 5 stacione të reja, është në ndërtim dhe pritet të përfundojë në 2025, duke shtuar 5 km binarë. Deri në 2040, Selaniku synon të ketë dy linja metroje me 44 stacione. Me një ekonomi më të fortë dhe mësime nga vonesat e Linjës 1, Greqia është më e përgatitur për të ardhmen. Metroja e Selanikut nuk është thjesht një sistem transporti – është një dëshmi e aftësisë për të nderuar historinë ndërsa ndërtohet për të nesërmen.
Burimi: Bazuar në raportimet e medias dhe analizat për projektin e metrosë së Selanikut.
