Analizë e REL: Islanda, Shqipëria apo Mali i Zi – kush e ka më afër anëtarësimin në Bashkimin Evropian?
Ndërsa integrimi evropian mbetet një aspiratë e kahershme për vendet e Ballkanit Perëndimor, zhvillimet e fundit politike dhe gjeostrategjike kanë vënë sërish Islandën në qendër të spekulimeve për zgjerimin e ardhshëm të Bashkimit Evropian (BE). Një analizë nga Radio Evropa e Lirë vë në peshore tre kandidatë të mundshëm: Malin e Zi, Shqipërinë dhe Islandën – me këtë të fundit që papritur po shihet si një pretendent serioz për anëtarësim.
Mali i Zi në krye të listës teknike
Nëse e shohim procesin e anëtarësimit përmes lentes teknike dhe institucionale, Mali i Zi mban ende pozicionin kryesor. Pas më shumë se një dekade negociatash, ky shtet ka hapur të gjithë kapitujt dhe ka mbyllur 18 nga 33 – më shumë se çdo vend tjetër kandidat në rajon.
Shqipëria – përparim i shpejtë, por me sfida të brendshme
Shqipëria, ndonëse më vonë në proces, është vlerësuar për reformat institucionale dhe për përparimin në përmbushjen e kushteve për hapjen e kapitujve. Pritjet janë që, nëse mbahen ritmet aktuale dhe tejkalohen sfidat politike të brendshme, Tirana mund të ecë me hapa më të shpejtë në vitet në vijim.
Islanda: rikthim surprizë në garë
Megjithatë, një rikthim i papritur në lojë është Islanda – një vend që ka qenë më parë në tryezën e zgjerimit, por që e kishte pezulluar procesin e integrimit më 2013. Me qeverinë aktuale që planifikon të mbajë një referendum për rinisjen e negociatave me BE-në para vitit 2027, shanset për anëtarësim janë rritur ndjeshëm.
Pas krizes financiare të vitit 2008, Islanda nisi negociatat me BE-në si një rrugëdalje ekonomike. Ajo hapi shumicën e kapitujve dhe mbylli 11 prej tyre në vetëm tre vite – progres më i shpejtë sesa shumë vende të tjera. Megjithatë, ndryshimi i qeverisë e ndërpreu këtë kurs.
Faktori ekonomik dhe institucional në favor të Islandës
Islanda ka disa avantazhe të dukshme: është më e pasur se mesatarja e BE-së dhe është pjesë e Zonës Ekonomike Evropiane, duke zbatuar tashmë pjesën më të madhe të legjislacionit të BE-së. Me një popullsi prej vetëm 300,000 banorësh, anëtarësimi i saj do të kishte ndikim të ulët financiar dhe burokratik për Brukselin.
Gjatë një vizite të fundit, presidentja e Komisionit Evropian, Ursula von der Leyen, e përshkroi Islandën si “shumë të integruar” dhe me “vlera të përbashkëta” me BE-në, ndërsa e përjashtoi përkohësisht komentimin për një anëtarësim të mundshëm duke theksuar se është një “vendim sovran i popullit”.
Çështjet e ndjeshme: Peshkimi, bujqësia dhe balenat
Megjithë këto avantazhe, Islanda përballet me sfida të konsiderueshme në negociatat e mundshme. Peshkimi – një industri kyçe për ekonominë – shihet si linjë e kuqe. Islanda ka rregulla të menaxhimit të peshkimit që i konsideron superiore ndaj atyre të BE-së dhe nuk është e gatshme të lejojë akses për flotat e vendeve si Franca apo Spanja.
Po ashtu, bujqësia është sektor tjetër i mbrojtur, ndërsa gjuetia komerciale e balenave mbetet një praktikë kontroverse që bie ndesh me politikat e BE-së për mbrojtjen e kafshëve.
Dimensioni gjeopolitik dhe siguria arktike
Interesimi i SHBA-së për Grenlandën dhe tensionet tregtare transatlantike kanë forcuar tek Islanda ndjesinë e pasigurisë dhe nevojën për më shumë aleatë. Edhe pse Islanda nuk ka ushtri dhe mbrohet nga NATO, ndjeshmëria ndaj kërcënimeve në rajonin e Arktikut është rritur, sidomos përballë ndikimit në rritje të Rusisë dhe Kinës.
BE-ja, nga ana e saj, ka intensifikuar përpjekjet për të forcuar marrëdhëniet me Islandën përmes marrëveshjeve për infrastrukturën kritike, sigurinë kibernetike dhe bashkëpunimin strategjik.
Përfundim: Një garë shumëplanëshe me surpriza të mundshme
Ndërsa Mali i Zi dhe Shqipëria vijojnë me rrugën tradicionale të zgjerimit, Islanda mund të përfaqësojë një skenar surprizë për anëtarësimin e radhës në BE. Me një sistem të përgatitur për integrim dhe lidhje të ngushta ekzistuese me BE-në, procesi për Islandën mund të jetë më i shkurtër – nëse referendumi i planifikuar konfirmon vullnetin e popullit.
Megjithatë, çështje si sovraniteti mbi peshkimin dhe bujqësinë, si dhe ndarja politike e brendshme, mund të mbeten pengesa reale për këtë anëtarësim të mundshëm. Ballkani Perëndimor mund të ketë ecuri të vazhdueshme, por Islanda – vendi që dikur largohej nga Komuniteti Evropian – mund të jetë në prag të rikthimit.
