Gara për Supremaci me Raketa në Indo-Paqësor: Sfidat Gjeopolitike të Rivalitetit SHBA-Kinë

Përhapja e sistemeve të avancuara raketore përshkallëzon tensionet dhe rrezikon stabilitetin rajonal

Në rubrikën e gjeopolitikës, Indo-Paqësori po përjeton një epokë të re të intensifikimit të garës për armatime raketore, të nxitur nga rivaliteti strategjik mes Shteteve të Bashkuara dhe Kinës. Vendosja e sistemeve të avancuara raketore nga SHBA-ja, aleatët e saj (Japonia, Australia, Koreja e Jugut, Filipinet) dhe India, si dhe përparimet e Kinës dhe Koresë së Veriut, po riformësojnë dinamikat e sigurisë në rajon. Kjo përhapje e teknologjive raketore, veçanërisht në pika të nxehta si Ngushtica e Tajvanit dhe Deti i Kinës Jugore, rrezikon të përshkallëzojë tensionet dhe të destabilizojë tregtinë globale. Kjo analizë shqyrton faktorët nxitës të kësaj gare armatimesh, zhvillimet kryesore dhe implikimet gjeopolitike, duke nxjerrë në pah rolet e aktorëve kryesorë dhe sfidat për stabilitetin rajonal.

Faktorët Nxitës të Përhapjes së Raketave

Përkeqësimi i mjedisit të sigurisë në Indo-Paqësor gjatë dekadës së fundit ka shtyrë kombet të investojnë masivisht në sisteme raketore të avancuara. Faktorët kryesorë përfshijnë:

1. Rritja e Vendosmërisë së Kinës: Përparimet ushtarake të Kinës, veçanërisht në Detin e Kinës Jugore dhe Ngushticën e Tajvanit, perceptohen si kërcënime nga SHBA-ja dhe aleatët e saj.

2. Strategjia Indo-Paqësore e SHBA-së: Përpjekjet e SHBA-së për të kundërshtuar Kinën përmes aleancave si AUKUS dhe vendosjes së sistemeve raketore kanë nxitur një garë armatimesh.

3. Tërheqja nga Traktati INF: Tërheqja e SHBA-së nga Traktati i Forcave Bërthamore me Rreze të Mesme në 2019, për shkak të shkeljeve të Rusisë dhe përjashtimit të Kinës, hapi rrugën për zhvillimin e sistemeve të reja raketore tokësore.

4. Mosmarrëveshjet Territoriale: Konfliktet rreth Ngushticës së Tajvanit dhe Detit të Kinës Jugore nxisin nevojën për aftësi sulmuese dhe mbrojtëse.

5. Përparimet e Koresë së Veriut: Testet e raketave balistike ndërkontinentale (ICBM) dhe hipersonike të Koresë së Veriut në 2022-2024 rrisin tensionet rajonale.

Raketat ofrojnë avantazhe strategjike për shkak të lëvizshmërisë, shpejtësisë dhe saktësisë. Për Kinën, ato mundësojnë strategjinë e saj të mohimit të aksesit/zona (A2/AD); për Korenë e Veriut, ato forcojnë frenimin bërthamor; për Korenë e Jugut dhe Tajvanin, ato mundësojnë mbrojtje asimetrike; dhe për Japoninë, Australinë dhe Indinë, ato rrisin autonominë strategjike mes tensioneve në rritje.

Zhvillimet Kryesore në Indo-Paqësor

Vendosja e Raketave të SHBA-së në Filipine

Në prill 2025, SHBA-ja vendosi Sistemin e Ndërhyrjes së Anijeve Ekspeditive të Marinës dhe Marinës (NMESIS) dhe sistemin Typhon me Aftësi të Mesme me Rreze Diapazoni (MRC) në Ishujt Batanes të Filipineve, në kuadër të Marrëveshjes së Bashkëpunimit të Përmirësuar të Mbrojtjes (EDCA). Sistemi Typhon, i aftë të lëshojë raketa SM-6 dhe Tomahawk me rreze veprimi mbi 2,000 km, mund të kundërshtojë kërcënimet hipersonike të Kinës dhe të vërë në shënjestër Ngushticën e Tajvanit, Detin e Kinës Jugore dhe Kinën Jugore. Kjo vendosje forcon frenimin në Kanalin Bashi, por Filipinet shmangin operacionet sulmuese të SHBA-së për të ruajtur një balancë mes sigurisë dhe neutralitetit në rivalitetin SHBA-Kinë.

Testet dhe Fortifikimi i Japonisë

Japonia, duke iu larguar traditës pacifiste, testoi raketën anti-anije Tipi 88 në qershor 2025 pranë Ngushticës së Tsugaru-së dhe planifikon të vendosë raketa të përmirësuara të Tipit 12 dhe Raketa Kundër Anijeve me Rreze të Gjatë (LRASM) të prodhuara nga SHBA-ja. Blerja e 400 raketave Tomahawk në 2023 dhe transformimi i Forcave Amerikane të Japonisë në një seli të përbashkët në 2024 forcojnë Ishujt Ryukyu përgjatë zinxhirit të parë të ishujve. Strategjia Kombëtare e Sigurisë e Japonisë për 2022 e identifikon Kinën si “sfidën më të madhe strategjike”, duke synuar të pengojë agresionin në Detin e Kinës Lindore dhe të mbështesë Tajvanin përmes aftësive të sulmit me rreze të gjatë.

Përparimet e Australisë nën AUKUS

Australia ka investuar 49 miliardë dollarë për dekadën e ardhshme për të forcuar mbrojtjen dhe aftësitë e sulmit me raketa, si përgjigje ndaj testit të ICBM-së kineze në shtator 2024, që shkeli Traktatin e Rarotongës. Marrëveshja e tetorit 2024 siguron raketa SM-2 IIIC dhe SM-6 për Marinën Mbretërore Australiane, ndërsa Ndërmarrja e Armëve të Guided Weapons and Explosive Ordnance (GWEO) do të prodhojë 4,000 Sisteme Raketash me Lëshim të Shumëfishtë të Guided (GMLRS) çdo vit me Lockheed Martin. Vendosja e 200 raketave Block V – Maritime Strike Tomahawk dhe testet e AGM-158C LRASM me avionët F/A-18F zgjerojnë rrezen e goditjes së Australisë deri në 2,500 km, duke kundërshtuar presionin kinez dhe mbështetur aleatët në konfliktet potenciale.

Raketat Hipersonike të Kinës

Forca Raketore e Ushtrisë Çlirimtare Popullore (PLARF) operon arsenalin më të madh të raketave në rajon, përfshirë Mjetin Hipersonik të Rrëshqitjes (HGV) DF-17 (rreze 1,800–2,500 km) dhe raketën anti-anije YJ-21. DF-17, me shpejtësi Mach 5–8, shmang mbrojtjen nga raketat, duke synuar bazat amerikane dhe aleate. YJ-21 dhe DF-26 (“Vrasësi i Anijeve/Transporti i Anijeve”) me rreze 4,000 km kërcënojnë transportuesit e avionëve dhe bazat në Guam, duke forcuar strategjinë A2/AD të Kinës. Testi i ICBM-së në shtator 2024 dhe ndërtimi i mbi 300 silo-ve të reja për ICBM në shkretëtirat perëndimore tregojnë ambicien e Kinës për dominim rajonal dhe global.

Strategjia Asimetrike e Tajvanit

Tajvani, përballë agresionit kinez, ka përshpejtuar prodhimin e raketave Hsiung Feng III dhe Tien Chien II përmes Institutit Kombëtar të Shkencës dhe Teknologjisë Chung Shan, duke arritur objektivin e 1,000 raketave në vit në 2024. Me një buxhet mbrojtës prej 7.4 miliardë dollarësh, Tajvani synon një “Tajvan të Fortësisë” për të penguar ose vonuar një pushtim të mundshëm kinez, duke mbështetur ndihmën e SHBA-së. Megjithatë, superioriteti numerik dhe cilësor i Kinës me raketa si DF-17 dhe DF-21D sfidon planifikimin mbrojtës të Tajvanit.

Raketat e Koresë së Veriut dhe Paqëndrueshmëria

Koreja e Veriut ka avancuar programin e saj të raketave me Hwasong-8, Hwasong-16B, KN-23 dhe ICBM-të Hwasong-18 dhe Hwasong-19, duke kërcënuar SHBA-në dhe aleatët e saj. Mbështetja e heshtur e Kinës përmes ndihmës ekonomike dhe zbatimit të dobët të sanksioneve forcon pozicionin e Phenianit, duke rritur rrezikun e llogaritjeve të gabuara në Gadishullin Korean për shkak të kohës së shkurtër të fluturimit të raketave (1-2 minuta).

Programet e Koresë së Jugut

Koreja e Jugut ka zhvilluar serinë Hyunmoo, përfshirë Hyunmoo-3 (rreze 1,500 km) dhe Hyunmoo-4 (rreze 800 km), për sulme precize dhe depërtim në bunkerët e Koresë së Veriut. Strategjia “Zinxhiri Vrasës” dhe sistemi Tre-Aksish i vitit 2022 synojnë të parandalojnë lëshimet e raketave të Phenianit. Testet e Hyunmoo-4 (2023) dhe Hyunmoo-5 (2024) tregojnë gatishmërinë e Seulit, por provokojnë reagime nga Koreja e Veriut, duke rritur tensionet.

Eksportet e Indisë dhe Rritja e Ndikimit

India, përmes eksportit të raketës supersonike BrahMos në Filipine (2022) dhe planeve për Vietnam, po zgjeron ndikimin e saj në Azinë Juglindore. BrahMos, me shpejtësi Mach 3 dhe rreze deri në 900 km në variantet e testuara, forcon mbrojtjen detare të Filipineve dhe ndryshon dinamikat e fuqisë në Detin e Kinës Jugore. Kjo mund të nxisë Kinën dhe Rusinë të zgjerojnë eksportet e tyre, duke intensifikuar garën e armatimeve.

Implikimet Gjeopolitike

Përhapja e raketave në Indo-Paqësor po riformëson balancën e fuqisë dhe rrit rrezikun e përshkallëzimit. Ngushtica e Tajvanit mbetet epiqendra e tensioneve, ku raketat hipersonike të Kinës dhe aftësitë asimetrike të Tajvanit mund të çojnë në llogaritje të gabuara. Konflikti Iran-Izrael i 2025-ës, ku sistemi Arrow-3 i Izraelit dhe THAAD i SHBA-së u përballën me raketat iraniane Fattah-1, nxjerr në pah dobësitë e mbrojtjes nga raketat ndaj kërcënimeve hipersonike, një sfidë që reflektohet në Indo-Paqësor.

Rreziqet për Stabilitetin Rajonal

1. Përshkallëzimi i Konfliktit: Shpejtësia dhe manovrueshmëria e raketave hipersonike, si DF-17 dhe YJ-21, vështirësojnë mbrojtjen dhe rrisin rrezikun e konflikteve të papritura, veçanërisht në Ngushticën e Tajvanit.

2. Gara e Armatimeve: Eksportet e Indisë dhe përparimet e Koresë së Veriut mund të nxisin shitje të mëtejshme raketore nga Kina dhe Rusia, duke intensifikuar konkurrencën.

3. Llogaritjet e Gabuara: Koha e shkurtër e fluturimit të raketave të Koresë së Veriut dhe mbështetja e heshtur e Kinës rrisin rrezikun e veprimeve provokuese në Gadishullin Korean.

4. Tregtia Globale: Destabilizimi i Detit të Kinës Jugore dhe Ngushticës së Tajvanit mund të ndërpresë rrugët kryesore të tregtisë, duke ndikuar në ekonominë globale.

Strategjitë për De-përshkallëzim

Për të zbutur rreziqet, fuqitë rajonale duhet të:

1. Forcojnë dialogun dypalësh dhe multilateral për të reduktuar mosbesimin strategjik.

2. Kufizojnë eksportet e raketave përmes mekanizmave si Regjimi i Kontrollit të Teknologjisë së Raketave (MTCR).

3. Investojnë në sisteme të avancuara të mbrojtjes nga raketat, si SM-6 dhe Arrow-3, për të balancuar kërcënimet hipersonike.

4. Promovojnë transparencën në testimet e raketave për të shmangur keqkuptimet.

Përfundime

Gara e raketave në Indo-Paqësor, e nxitur nga rivaliteti SHBA-Kinë, po e zhvendos rajonin drejt një mjedisi sigurie gjithnjë e më të paqëndrueshëm. Vendosja e sistemeve si NMESIS dhe Typhon nga SHBA-ja, përparimet e Japonisë dhe Koresë së Jugut, eksportet e Indisë dhe arsenali hipersonik i Kinës krijojnë një ekuilibër të brishtë fuqie. Për të parandaluar përshkallëzimin, SHBA-ja dhe aleatët e saj duhet të balancojnë frenimin me diplomacinë, ndërsa Kina dhe Koreja e Veriut duhet të tregojnë përmbajtje për të shmangur llogaritjet e gabuara. Pa dialog substancial dhe masa për kontrollin e armatimeve, përhapja e raketave do të intensifikohet, duke kërcënuar stabilitetin rajonal dhe global.

Burimi: Analizë e bazuar në artikullin “Indo-Pacific entering new missile age as arms race intensifies” nga Defense News, 2025.