Projekti ambicioz i Kanalit Kra ngjall debate për tregtinë dhe gjeopolitikën rajonale
Ideja e ndërtimit të Kanalit Kra në Tajlandë, një rrugë detare që lidh Detin Andaman me Gjirin e Tajlandës, vazhdon të ndezë debatet për potencialin e saj për të transformuar tregtinë globale dhe për të riformësuar gjeopolitikën në Azinë Juglindore. Megjithëse projekti mbetet i parealizuar që nga propozimi i tij në shekullin e 17-të, ndikimi i mundshëm ekonomik dhe strategjik i ka mbajtur diskutimet gjallë, veçanërisht në kontekstin e ndikimit në rritje të Kinës përmes Iniciativës “Një Brez, Një Rrugë” (BRI). Tajlanda, megjithatë, ka zgjedhur një alternativë më pak të rrezikshme – një urë tokësore – ndërsa sfidat financiare, mjedisore dhe gjeopolitike të kanalit mbeten të pazgjidhura.
Burimi: Artikulli “Kra Canal: Southeast Asia’s Impossible Shipping Dream” nga Paulo Aguiar, 2025.
Një Ide Shekullore me Ambicie të Mëdha
Koncepti i Kanalit Kra u propozua për herë të parë në 1677 nga Mbreti tajlandez Narai, i cili ngarkoi inxhinierin francez de Lamar të studionte fizibilitetin e një kanali përmes Isthmit Kra. Terreni malor dhe kufizimet teknologjike të epokës e bënë projektin të pamundur. Në shekullin e 19-të, fuqitë koloniale britanike dhe franceze e ripërtypën idenë, por Siami (Tajlanda e sotme) i rezistoi ndërhyrjes së huaj për të ruajtur sovranitetin, duke penguar përparimin e projektit.
Në 1972, një firmë amerikane propozoi një kanal 102 km të gjatë për të lidhur Satun me Songkhla, me një kosto prej 5.6 miliardë dollarësh. Megjithatë, shqetësimet për koston, ndikimin mjedisor dhe paqëndrueshmërinë rajonale e lanë projektin të papërfunduar. Kohët e fundit, Kina ka treguar interes për Kanalin Kra si pjesë e “Rrugës së Mëndafshit Detar” të BRI-së, por një Memorandum Mirëkuptimi i vitit 2015 mes subjekteve private kineze dhe tajlandeze u braktis shpejt për shkak të ndjeshmërive politike.
Sot, Tajlanda po përqendrohet në një projekt ure tokësore prej 28 miliardë dollarësh, i cili synon të lehtësojë tregtinë mes Gjirit të Tajlandës dhe Detit Andaman pa rreziqet e një kanali detar.
Përfitimet Potenciale dhe Rreziqet Gjeopolitike
Nëse ndërtohet, Kanali Kra mund të shkurtojë distancat e transportit detar me rreth 1,200 milje detare, duke ulur kostot e karburantit dhe kohën e tranzitit për anijet që shmangin Ngushticën e Malakës, e cila trajton gati 94,000 kalime anijesh në vit. Kjo do të lehtësonte mbingarkesën në ngushticë dhe do të forconte sigurinë energjetike të Kinës, e cila varet nga Ngushtica e Malakës për 80% të importeve të saj të naftës.
Megjithatë, kanali kërcënon të riformësojë balancën gjeopolitike:
-
Për Kinën: Kanali do të zgjidhte “dilemat e Malakës”, duke reduktuar rrezikun e bllokadave detare nga SHBA-ja dhe duke forcuar praninë e saj në Oqeanin Indian.
-
Për Singaporin dhe Indinë: Një kanal i kontrolluar nga Kina mund të zvogëlojë rëndësinë ekonomike të Singaporit si qendër tregtare dhe të rrisë ndikimin e Kinës në sferën e Indisë.
-
Për SHBA-në: Uashingtoni mbështet urën tokësore të Tajlandës dhe bashkëpunimin detar me Indonezinë dhe Filipinet për të ruajtur kontrollin mbi Ngushticën e Malakës.
Për Tajlandën, kanali mund të sjellë përfitime ekonomike si tarifa tranziti dhe investime në infrastrukturë, por rrezikon të përkeqësojë tensionet separatiste në provincat jugore dhe të nxisë shqetësime për ndikimin e huaj, veçanërisht nga Kina.
Sfidat dhe Alternativa
Kostoja e vlerësuar e kanalit për vitin 2025 arrin në 30 miliardë dollarë, me shpenzime shtesë për mirëmbajtjen dhe gërmimin e vazhdueshëm për shkak të grumbullimit të sedimenteve. Ndikimet mjedisore, përfshirë shkatërrimin e habitateve dhe ndryshimet në rrymat oqeanike, paraqesin sfida të mëdha. Për këto arsye, Tajlanda po investon në zgjerimin e porteve Laem Chabang dhe Map Ta Phut, si dhe në projektin e urës tokësore, i cili ofron një zgjidhje më të qëndrueshme për tregtinë pa rreziqet gjeopolitike dhe mjedisore të kanalit.
Perspektiva për të Ardhmen
Ndërsa Kanali Kra mbetet një ëndërr e parealizuar, debatet për të nxjerrin në pah tensionet mes ambicieve ekonomike dhe realiteteve gjeopolitike në Azinë Juglindore. Për Tajlandën, zgjedhja e urës tokësore reflekton një qasje pragmatike për të balancuar zhvillimin ekonomik me stabilitetin rajonal. Megjithatë, me rritjen e ndikimit të Kinës dhe konkurrencën SHBA-Kinë, ideja e Kanalit Kra mund të ringjallet në të ardhmen, duke e bërë atë një pikë fokale për vëzhguesit e gjeopolitikës.
Burimi: Artikulli “Kra Canal: Southeast Asia’s Impossible Shipping Dream” nga Paulo Aguiar, 2025.
