Ndërsa negociatat për një armëpushim të mundshëm në luftën e Ukrainës intensifikohen, fokusi kryesor i diskutimeve është rajoni lindor i Donbasit, një zonë që ka qenë prej kohësh në qendër të synimeve strategjike të Rusisë.
Donbasi, i përbërë nga rajonet ukrainase të Donetskut dhe Luhanskut, ka qenë një qendër e rëndësishme industriale gjatë epokës sovjetike, i njohur për minierat e qymyrit dhe fabrikat e çelikut. Përveç kësaj, rajoni ofron tokë pjellore bujqësore, lumenj strategjikë dhe një vijë bregdetare në Detin e Azovit. Historikisht, Donbasi ka pasur një prani të fortë të popullsisë ruse, me një numër të konsiderueshëm folësish të gjuhës ruse. Gjatë vizitave në zonë një dekadë më parë, u vu re një pakënaqësi e dukshme ndaj qeverisë qendrore në Kiev nga një pjesë e banorëve.
Në vitin 2014, pas aneksimit të Krimesë, Presidenti rus Vladimir Putin nisi përpjekjet për të destabilizuar Ukrainën, duke mbështetur milicitë pro-ruse në Donbas. Këto grupe, të pajisura me tanke dhe armatime të rënda, morën kontrollin e qyteteve kryesore si Luhansku dhe Donetsku, duke përfituar nga dobësitë e ushtrisë ukrainase të asaj kohe. Për gati tetë vjet, enklavat separatiste u përfshinë në luftime të ashpra, duke shkaktuar mbi 14,000 të vdekur, sipas të dhënave ukrainase. Që nga viti 2014, rreth 1.5 milionë ukrainas janë zhvendosur nga Donbasi, ndërsa mbi tre milionë jetojnë nën kontrollin rus. Moska ka shpërndarë qindra mijëra pasaporta ruse për banorët e zonave të kontrolluara nga separatistët.
Në prag të pushtimit të plotë të Ukrainës në shkurt 2022, Putini deklaroi se bota po injoron një “gjenocid” të pretenduar kundër gati katër milionë banorëve të Donbasit dhe njohu Luhanskun dhe Donetskun si shtete të pavarura. Më vonë atë vit, Rusia aneksoi ilegalisht këto dy rajone, së bashku me Zaporizhzhian dhe Khersonin, pas referendumeve të manipuluara, pavarësisht kontrollit të pjesshëm të këtyre territoreve.
Për Kremlinin, tërheqja nga territoret e aneksuara zyrtarisht është e papranueshme, veçanërisht për Putinin, i cili është i fiksuar me idenë e një “Rusi të madhe”. Analistët vlerësojnë se me ritmin aktual, Rusisë do t’i duheshin vite për të konsoliduar kontrollin e plotë mbi Donbasin. Në të njëjtën kohë, Ukraina ka pak gjasa të rimarrë territoret e humbura, përfshirë pothuajse të gjithë Luhanskun dhe mbi 70% të Donetskut.
Megjithatë, Ukraina mban ende kontrollin mbi një “rrip fortesash” me qytete industriale si Sloviansk, Kramatorsk dhe Kostiantynivka, të cilat përbëjnë një pengesë të fortë për forcat ruse. Për Presidentin Volodymyr Zelensky, heqja dorë nga Donetsku do të kishte pasoja të rënda politike, duke pasur parasysh sakrificat e mëdha të ushtarëve ukrainas. Sipas Institutit Ndërkombëtar të Sociologjisë të Kievit, rreth 75% e ukrainasve kundërshtojnë çdo lëshim territorial ndaj Rusisë.
Një tërheqje e tillë do të linte të ekspozuara fushat e Ukrainës qendrore ndaj sulmeve ruse dhe do të shkelte kushtetutën ukrainase. Për aleatët evropianë të Ukrainës, kjo do të cenonte parimin themelor se agresioni territorial nuk mund të shpërblehet dhe se sovraniteti i Ukrainës duhet të mbrohet.
Ashtu si në vitin 2014, Donbasi mbetet fokusi kryesor i ambicieve të Putinit në Ukrainë dhe një sfidë kyçe për Evropën, e cila përpiqet të ruajë një rend ndërkombëtar të bazuar në rregulla.
