Presidenti Donald Trump pritet të riinterpretojë në mënyrë të njëanshme traktatin 38-vjeçar të kontrollit të armëve, të njohur si Regjimi i Kontrollit të Teknologjisë së Raketave (MTCR), për të lejuar shitjen e dronëve të avancuar ushtarakë jashtë vendit, përfshirë dronët MQ-9 Reaper, sipas një zyrtari amerikan dhe katër burimeve të njohura me planin (Reuters).
Ky hap do të mundësonte shitjen e mbi 100 dronëve MQ-9 në Arabinë Saudite, pjesë e një marrëveshjeje armësh prej 142 miliardë dollarësh të shpallur në maj të këtij viti. Aleatët e SHBA-së në Evropë dhe Paqësor kanë shprehur gjithashtu interes për teknologjinë amerikane.
Në bazë të interpretimit të ri, dronët do të kategorizohen si avionë të zakonshëm, si F-16, në vend të sistemeve raketore, duke i lejuar Shtetet e Bashkuara të anashkalojnë kufizimet e MTCR-së dhe të shesin pajisjet në vende si Emiratet e Bashkuara Arabe dhe disa shtete të Evropës Lindore që kërkojnë mjete ajrore pa pilot të avancuara.
Ky ndryshim politik do t’i japë mundësi kompanive General Atomics, Kratos dhe Anduril që produktet e tyre të trajtohen si “Shitje Ushtarake të Huaja” nga Departamenti i Shtetit, duke mundësuar tregti më të lehtë ndërkombëtare. Një zyrtar amerikan i tha Reuters se ky është vetëm hapi i parë i një rishikimi të madh të programit të Shitjeve Ushtarake të Huaja të SHBA-së.
Sipas traktatit aktual MTCR, shitja e dronëve ushtarakë i nënshtrohet një “prezumimi të fortë të mohimit”, përveç nëse ka arsye bindëse sigurie dhe blerësi pranon përdorimin e tyre në përputhje me ligjin ndërkombëtar. MTCR u krijua për të kontrolluar raketat me rreze të gjatë që mund të transportojnë armë shkatërrimi në masë, por dronët u konsideruan brenda fushëveprimit të tij për shkak të kapacitetit të tyre të avancuar.
Konkurrenca globale është e fortë, veçanërisht nga Izraeli, Kina dhe Turqia, të cilët shpesh shesin pajisje me kufizime më të lehta. Dronët turq Bayraktar-TB2 janë përdorur kundër forcave ruse në Ukrainë, ndërsa Rusia ka përdorur dronë vendas dhe iranianë në konfliktin e saj me Ukrainën.
Ndryshimi planifikohet që të lejojë SHBA-në të mbajë pozicionin kryesor në tregun global të dronëve, duke konkurruar direkt me Kinën dhe Turqinë. Të gjitha shitjet do të jenë nën procesin e Shitjeve Ushtarake të Huaja të qeverisë amerikane, që shqyrton dinamika rajonale, të drejtat e njeriut dhe aftësinë e blerësit për të menaxhuar armët.
Një nga shitjet e para që mund të realizohet është për Arabinë Saudite, pas rritjes së bashkëpunimit midis Uashingtonit dhe Riadit që nga sulmi i Hamasit ndaj Izraelit në tetor 2023. Shtëpia e Bardhë do të prezantojë këtë hap si një iniciativë për të krijuar vende pune dhe për të ulur deficitin tregtar, por aktivistët për të drejtat e njeriut paralajmërojnë se mund të nxisë pazgjidhshmëri dhe dhunë në Lindjen e Mesme dhe Azinë Jugore. Burimi: Reuters
