Bashkimi Europian, i cili për vite me radhë premtoi se do të ishte forca udhëheqëse globale në rregullimin e inteligjencës artificiale, po tërhiqet nga planet e tij më ambicioze. Komisioni Europian pritet që këtë të mërkurë të njoftojë një shtyrje me të paktën një vit të masave kyçe të Aktit të Inteligjencës Artificiale, nën presionin e fortë të Shteteve të Bashkuara dhe kompanive më të mëdha të teknologjisë.
Shtyrja prek veçanërisht teknologjitë e klasifikuara si “me rrezik të lartë”, si sistemi i IA-së për rekrutim, vlerësimin e kredive apo mbikëqyrjen e provimeve — praktika që sipas planit të parë duhej të hynin në fuqi në gusht të vitit 2025.
Presioni i industrisë dhe argumenti i konkurrencës
Kompanitë evropiane të teknologjisë dhe grupet e lobimit kanë paralajmëruar Brukselin se rregullat aktuale janë “të pazbatueshme” dhe do ta vendosin Evropën në disavantazh ndaj SHBA-së dhe Kinës. Edhe vetë qeveritë e disa shteteve anëtare, mes tyre Gjermania, Franca, Suedia dhe Polonia, kanë kërkuar hapur më shumë kohë.
“Nëse i japim inovacionit më shumë hapësirë, është e gjithë çfarë na duhet”, tha ministri gjerman i Dixhitalizimit, Karsten Wildberger.
Kompanitë e mëdha amerikane të teknologjisë, por edhe administrata e Donald Trump, kanë ushtruar presion të vazhdueshëm kundër zbatimit të menjëhershëm të rregullave europiane.
Kritika nga shoqëria civile: “Po shembet mbrojtja e të drejtave”
Organizata të të drejtave digjitale kanë reaguar ashpër, duke e konsideruar shtyrjen si goditje për mbrojtjen e qytetarëve.
“Komisioni po shkatërron mbrojtjet e të drejtave themelore dhe po na fut në muaj të tërë pasigurie ligjore,” paralajmëron Daniel Leufer nga AccessNow.
Edhe studiuesja e teknologjisë në Universitetin e Amsterdamit, Natali Helberger, ka qenë e prerë:
“Evropa po i dërgon botës mesazhin se është e prekshme ndaj presionit të korporatave dhe shteteve të tjera. Kjo dëmton besueshmërinë.”
Pse nuk realizohet afati? Standardet nuk janë gati
Arsyeja formale që po jep Komisioni për shtyrjen është vonesa e institucioneve që duhet të hartojnë standardet teknike, të cilat i ndihmojnë kompanitë të zbatojnë ligjin. Organet e standardizimit europian kanë dështuar dy herë të përmbushin afatin, dhe dokumentet nuk pritet të jenë gati para vitit 2026.
Sipas ekspertëve, afati fillestar ka qenë shumë ambicioz.
Rreziku i tjetërsimit të ligjit
Në sfond të kësaj shtyrjeje, disa vende të BE-së nuk kanë krijuar ende agjencitë rregullatore kombëtare që duhet të zbatojnë ligjin. Shtyrja u jep atyre më shumë kohë, por rrezikon ta dobësojë aktin e shumëdiskutuar të Inteligjencës Artificiale.
Vendimi duhet ende të marrë miratimin e Parlamentit Europian dhe Këshillit të BE-së, por shumica e eurodeputetëve kanë pranuar se shtyrja është tashmë e pashmangshme — dhe shpresa e vetme është që të mos zvarritet përtej vitit 2026.
Eurodeputeti irlandez Michael McNamara paralajmëroi:
“Nuk duhet të ketë më vonesa. Çdo shtyrje e re do të dëmtonte jo vetëm rregulloren e IA-së, por edhe sundimin e ligjit në BE.”
