Pas disa javësh negociatash intensive, Volodymyr Zelensky konfirmoi se Ukraina dhe Shtetet e Bashkuara të Amerikës kanë përgatitur një plan të ri paqeje me 20 pika për t’i dhënë fund luftës me Rusia. Dokumenti është një version i rishikuar i planit fillestar prej 28 pikash dhe, sipas Zelenskyt, paraqet “përparim të konsiderueshëm drejt një marrëveshjeje përfundimtare”.
SHBA-të pritet t’ia dorëzojnë draftin Moskës më 24 dhjetor, ndërsa nëse miratohet, marrëveshja finale do të nënshkruhet nga Ukraina, SHBA-të, Evropa dhe Rusia. Armëpushimi do të hynte në fuqi menjëherë pas nënshkrimit, por marrëveshja do të duhet të ratifikohet nga parlamenti ukrainas dhe mund të mbështetet edhe nga një referendum brenda 60 ditësh.
Garanci sigurie dhe statusi i Ukrainës
Sipas planit:
-
Ukraina njihet qartazi si shtet sovran.
-
Dokumenti parashikon një marrëveshje të plotë mossulmimi mes Kievit dhe Moskës.
-
Do të krijohet një mekanizëm monitorimi i vijës së konfliktit me mbikëqyrje satelitore dhe dronë.
-
Forcat e Armatosura të Ukrainës do të mbeten në 800 mijë trupa në kohë paqeje.
SHBA-të, NATO dhe shtetet evropiane nënshkruese do t’i ofrojnë Ukrainës garanci sigurie të ngjashme me Nenin 5: në rast agresioni rus, do të ketë përgjigje të koordinuar ushtarake dhe rikthim të plotë të sanksioneve ndaj Rusisë. Nëse Ukraina do të sulmonte territorin rus pa provokim, këto garanci do të anuloheshin.
Plani nuk përmend anëtarësimin e Ukrainës në NATO, por parashikon anëtarësim të garantuar në Bashkimi Evropian, me synim një datë konkrete, si 2027 ose 2028.
Ekonomia dhe rindërtimi: 800 miliardë dollarë
Një pjesë qendrore e marrëveshjes është paketa e zhvillimit ekonomik:
-
Krijimi i një fondi zhvillimi për industri me rritje të shpejtë (teknologji, AI, qendra të të dhënave).
-
Investime të përbashkëta SHBA–Ukrainë në infrastrukturën e gazit.
-
Rindërtim i zonave të shkatërruara nga lufta, me prioritet infrastrukturën.
-
Zgjerim i nxjerrjes së mineraleve dhe burimeve natyrore.
-
Banka Botërore do të ofrojë një paketë të posaçme financimi.
Në total, synohet mobilizimi i rreth 800 miliardë dollarëve, sa vlerësohen dëmet e luftës.
Pikat më të debatueshme: Zaporizhzhia dhe Donbasi
Marrëveshja ende nuk ka dakordësi për:
-
Centralin Bërthamor të Zaporizhzhisë, aktualisht i pushtuar nga Rusia.
-
Uashingtoni propozon menaxhim të përbashkët SHBA–Ukrainë–Rusi (33% secila).
-
Kievi e kundërshton kontrollin rus dhe kërkon menaxhim SHBA–Ukrainë, me çmilitarizim të plotë të zonës.
-
-
Donbasin dhe vijën e frontit. Pozicionet aktuale ushtarake do të njihen si vija de facto, ndërsa parashikohen zona potenciale të lira ekonomike dhe tërheqje graduale e trupave ruse nga disa rajone.
Masa humanitare dhe politike
Plani parashikon:
-
Shkëmbim të burgosurish “të gjithë për të gjithë”.
-
Lirimin e civilëve të ndaluar, përfshirë fëmijët dhe të burgosurit politikë.
-
Respektim të Konventave të Gjenevës dhe të drejtave të njeriut.
-
Mbajtjen e zgjedhjeve presidenciale në Ukrainë sa më shpejt pas nënshkrimit të marrëveshjes.
Zbatimi i marrëveshjes do të monitorohet nga një Këshill i Paqes, i kryesuar nga Donald Trump, me pjesëmarrjen e Ukrainës, SHBA-së, Evropës, NATO-s dhe Rusisë. Çdo shkelje do të pasohet me sanksione.
“Jemi në një pikë ku ose mbetemi aty ku jemi dhe arrijmë marrëveshje, ose lufta vazhdon,” tha Zelensky, duke e cilësuar planin si mundësinë më serioze deri tani për paqe, por edhe si një test real për vullnetin e Rusisë për t’i dhënë fund luftës.
