Nga Russell Muirhead dhe Nancy L. Rosenblum – Foreign Affairs
Në shtatë muajt e parë të mandatit të tij të dytë, Presidenti Donald Trump ka ndërmarrë veprime të paprecedenta që kanë tronditur themelet e qeverisjes amerikane. Nga tarifat e çrregullta dhe eliminimi i programeve të ndihmës së jashtme te përmbysja e aleancave dhe dobësimi i agjencive rregullatore, Trump ka shpallur një luftë të hapur kundër shtetit administrativ. Ai ka urdhëruar deportimin e studentëve dhe studiuesve të huaj për pikëpamjet e tyre politike, ka detyruar universitete, firma ligjore, korporata dhe media të ndjekin urdhrat e tij, dhe ka vendosur Gardën Kombëtare në Los Angeles dhe Washington, D.C., me pretekstin e luftimit të krimit, duke kërcënuar të dërgojë ushtrinë edhe në Çikago, Nju Jork dhe qytete të tjera.
Këto veprime i kanë shtyrë disa vëzhgues të konkludojnë se Trump po ndjek një axhendë radikale për të revolucionarizuar qeverisjen. Disa media dhe institute kërkimore, si Brookings, e kanë përshkruar vizionin e tij si “ambicioz” dhe të orientuar drejt ndryshimeve të mëdha politike. Por Trump nuk po ndjek një model të ri qeverisjeje. Ai po ndjek paqeverisjen: një shkatërrim të qëllimshëm të kapaciteteve shtetërore, duke shpërfillur procedurat, ekspertizën dhe kompetencën administrative për të përqendruar pushtetin te vetja.
Çfarë Është Paqeverisja?
Paqeverisja, siç e kemi përshkruar në Foreign Affairs në janar 2025, është një fenomen i rrallë në historinë politike. Autoritarët zakonisht synojnë të kontrollojnë shtetin për ta përdorur, jo për ta shkatërruar. Ata kërkojnë besnikëri, por edhe kompetencë për të zbatuar politikat. Trump, në të kundërt, refuzon procedurat e rregullta, injoron ekspertizën dhe promovon paaftësinë për të eliminuar çdo autoritet tjetër përveç vullnetit të tij. Vendimet e tij nuk synojnë efikasitetin apo privatizimin, por lëshimin e urdhrave kapriçiozë dhe marrëveshjeve që i shërbejnë tekave personale.
Që në fillim të mandatit të dytë, Trump e bëri të qartë se do të shpërblejë shkelësit e ligjit që i shërbejnë atij, siç tregoi falja e plotë e kryengritësve të 6 janarit 2021, të cilët i cilësoi si “patriotë që shpëtuan vendin”. Shpejtësia e këtyre veprimeve është marramendëse: postimet e tij të shfrenuara në mediat sociale – mbi 2,000 në katër muajt e parë të 2025-ës – krijojnë përshtypjen e një kaosi të qëllimshëm, ku shkatërrimi është po aq real sa edhe joefektiviteti.
Për shembull, shkarkimi i drejtorit të Qendrave për Kontrollin dhe Parandalimin e Sëmundjeve (CDC) pas vetëm një muaji dhe dorëheqja e katër udhëheqësve të tjerë të CDC-së ilustrojnë paaftësinë administrative të nxitur nga Trump. Kjo qasje jo vetëm që dobëson institucionet, por edhe nxit pakënaqësi publike dhe rrezikon stabilitetin afatgjatë.
Paaftësia si Armë
Paqeverisja nuk u shpall hapur gjatë fushatës së Trump, e cila premtoi një “ringjallje kombëtare” përmes uljes së kostove dhe kufizimit të imigracionit. Por filozofia e paqeverisjes u shfaq që në mandatin e tij të parë, siç e përshkruam në Paqeverisja: Sulmi ndaj Shtetit Administrativ dhe Politika e Kaosit (tetor 2024). Ajo është tani logjika qendrore e Partisë Republikane, të cilën Trump e dominon.
Emërimet e tij pasqyrojnë këtë qasje. Trump zgjedh individë jo vetëm për besnikërinë e tyre, por edhe për mungesën e përvojës dhe kompetencës. Për shembull, Tulsi Gabbard, e emëruar si drejtoreshë e Inteligjencës Kombëtare, dhe Kash Patel, drejtor i FBI-së, nuk kanë përvojë në menaxhimin e organizatave të mëdha apo njohuri të specializuara. Sekretari i Mbrojtjes, Pete Hegseth, një ish-prezantues i Fox News pa përvojë ekzekutive të rëndësishme, ndau informacion të klasifikuar për operacionet ushtarake në Jemen, duke shkaktuar një skandal, por ruajti postin e tij. Po ashtu, Sekretari i Shëndetësisë, Robert F. Kennedy Jr., një teoricien konspiracioni, shkarkoi panelin e ekspertëve të vaksinave të CDC-së, duke minuar aftësinë e agjencisë për të funksionuar.
Këto zgjedhje nuk janë gabime, por qëllime. Të emëruarit e paaftë shërbejnë për të tronditur institucionet, për të zhbërë strukturat ekzistuese dhe për të varur çdo vendim nga vullneti i presidentit. Departamenti i Efikasitetit të Qeverisë (DOGE), i udhëhequr nga Elon Musk, ilustron këtë qasje. DOGE nuk synon uljen reale të deficitit, por shkatërrimin e “shtetit të thellë”, përfshirë funksione thelbësore si mbledhja e taksave apo shërbimet e motit. Qëllimi është të zbrazë administratën nga kapacitetet e saj funksionale.
Pushteti si Mjet Personal
Paqeverisja ripërdor funksionet administrative për të ndjekur kundërshtarët e Trump. Për shembull, Bill Pulte, kreu i Agjencisë Federale të Financimit të Strehimit, ka nisur hetime kundër figurave si Lisa Cook e Rezervës Federale, kongresmeni Adam Schiff dhe Prokurorja e Përgjithshme e Nju Jorkut, Letitia James, të cilët janë kritikë të Trump. Po ashtu, Shërbimi i të Ardhurave të Brendshme dhe Departamenti i Drejtësisë përdoren për të ndëshkuar oponentët, ndërsa ushtria shndërrohet në një mjet për të imponuar vullnetin presidencial.
Trump synon gjithashtu të bashkojë pushtetet në një figurë të vetme: veten e tij. Urdhrat ekzekutivë, të cilët ai i përdor për të anashkaluar Kongresin, nuk janë thjesht mjete për politika, por demonstrime të pushtetit personal. Deklarata e tij se “vetëm unë mund ta rregulloj” mishëron këtë filozofi. Urdhrat e tij, si anulimi i 5 miliardë dollarëve në ndihma të jashtme, synojnë të poshtërojnë Kongresin, duke sfiduar rolin e tij kushtetues si dega kryesore e qeverisjes.
Për shembull, duke shpallur deficitin tregtar një “emergjencë kombëtare”, Trump ka uzurpuar fuqinë e Kongresit për të vendosur tarifa, duke e shndërruar atë në një mjet personal. Edhe kur gjykatat i cilësojnë këto veprime jokushtetuese, pezullimet e vendimeve lejojnë tarifat të mbeten në fuqi. Po ashtu, duke thirrur Aktin e Armiqve të Huaj të 1798-ës për të deportuar migrantët venezuelianë në një kamp në El Salvador, Trump ka tejkaluar kufizimet ligjore, duke e shpallur veten mbi ligjin.
Lufta kundër Fakteve
Paqeverisja sulmon edhe bazën faktike të vendimmarrjes. Faktet, si pengesa për vullnetin e pakufizuar, eliminohen ose injorohen. Për shembull, Trump shkarkoi një ekonomist të Byrosë së Statistikave të Punës për raportime të pafavorshme dhe hodhi poshtë vlerësimet e Zyrës së Buxhetit të Kongresit për “Aktin e Një Projektligji të Madh të Bukur” të korrikut 2025, i cili shtoi 2.4 trilionë dollarë në deficit. Kjo qasje shkatërron infrastrukturën informative që mundëson vendime të mira, duke e zëvendësuar atë me narrativën e presidentit.
Apeli i Paqeverisjes
Edhe pse kaotike, paqeverisja ka një elektorat. Të pasurit përfitojnë nga ulja e taksave, korporatat nga heqja e rregulloreve, dhe zyrtarët besnikë nga favorizimi i Trump. Por tërheqja kryesore është premtimi i një pushteti të fortë dhe të pakufizuar, i cili mund të thyejë konsensusin elitar dhe të imponojë ndryshime që qeverisja kushtetuese nuk i lejon. Sipas kësaj logjike, vetëm një udhëheqës i pakufizuar mund të detyrojë Evropën të kontribuojë më shumë për NATO-n, të riformësojë tregtinë globale apo të ndalojë imigracionin e paautorizuar.
Pika e Thyerjes
Politika amerikane dikur karakterizohej nga vazhdimësia, me demokratët dhe republikanët që ruanin një konsensus për rolin global të SHBA-së. Trump e ka thyer këtë traditë, duke e bërë kaosin normën e re. Me kapelet “Trump 2028” në shitje dhe flirtimet e tij me një mandat të tretë, pyetja nëse zgjedhjet e 2028-ës do të jenë të rregullta është e ligjshme.
Për disa amerikanë, ky shkatërrim duket joshës. Një sondazh i Pew tregon se 32% e amerikanëve mbështesin sundimin nga një udhëheqës i fortë ose ushtria, krahasuar me vetëm 8% të suedezëve. Por ky entuziazëm mund të zbehet shpejt. Paqeverisja, me paaftësinë dhe jostabilitetin e saj, nuk mund të menaxhojë ekonominë apo të japë rezultate të qëndrueshme.
Për të kundërshtuar Trump, opozita duhet të ofrojë më shumë se dënime. Ajo duhet të propozojë një vizion që rikthen besimin në një qeveri funksionale, e cila qeveris me kompetencë dhe respekt për institucionet. Paqeverisja e Trump mund të jetë një spektakël, por pasojat e saj kërcënojnë themelet e demokracisë amerikane.
