Pasiguria po rritet mbi planet e Arabisë Saudite për të ndërtuar një vendpushim skijimi me teknologji të lartë në zemër të shkretëtirës. Projekti madhështor Trojena, i vendosur në qytetin futuristik NEOM, është përballur me vonesa dhe pengesa të mëdha, duke vënë në pikëpyetje zhvillimin e Lojërave Dimërore Aziatike 2029, që fillimisht ishin planifikuar të mbaheshin atje.
Sipas raportimeve të Financial Times, autoritetet saudite po shqyrtojnë mundësinë që ngjarja sportive të zhvendoset në vende alternative, mes tyre Koreja e Jugut dhe Kina.
Një vizion futurist i rrezikuar nga realiteti
Trojena është konceptuar të ketë 30 kilometra pista skijimi, me pjerrësi prej 400 metrash, të mbuluara me borë artificiale që do të sillet nga Gjiri i Akabës, rreth 200 km larg. “Trojena do të bëhet një nga destinacionet më të mrekullueshme në botë,” ka deklaruar një zëdhënës i NEOM.
Por realiteti është tjetër: shumë projekte të NEOM-it janë bllokuar nga vonesa dhe mungesë ekzekutimi. Një burim i brendshëm i tha Telegraph: “Vështirësitë janë rritur për shkak të afateve jorealiste. Sauditët duan të ndërtojnë diçka madhështore, por jo gjithçka është e realizueshme në këtë shkallë.”
Abuzimet me punëtorët dhe kritikat ndërkombëtare
Përveç problemeve teknike, NEOM është shoqëruar edhe me kritika të ashpra mbi të drejtat e njeriut. Raportohet se deri në 21,000 punëtorë migrantë kanë humbur jetën gjatë fazave të ndërtimit, shifër që autoritetet saudite e kundërshtojnë.
Human Rights Watch ka paralajmëruar për kushte të rrezikshme pune, orare të gjata dhe kufizime të rënda për punëtorët. Joey Shea, hulumtues i organizatës, theksoi: “Afatet e ngushta të vendosura për projektin po detyrojnë punëtorët të punojnë në kushte të rrezikshme, shpesh të ngjashme me punën e detyruar.”
Pesë problemet kryesore që e rrezikojnë NEOM-in
Projekti me kosto miliarda dollarëshe është kritikuar për pesë gabime kryesore që cenojnë fizibilitetin dhe vizionin e tij:
-
Zhvendosja me forcë e komuniteteve indigjene – Fisi Huwaitat është dëbuar nga tokat stërgjyshore; rezistenca e tyre u shtyp me dhunë, përfshirë vrasjen e udhëheqësit Abdul Rahim al-Howeiti.
-
Shqetësimet mjedisore – Ndërtimi i një qyteti futurist në mes të shkretëtirës rrezikon biodiversitetin e Detit të Kuq dhe ekosistemet përreth.
-
Qëndrueshmëria ekonomike – Projekti është një nga më të shtrenjtët në botë, me rrezik të lartë për të mos tërhequr investime të mjaftueshme dhe për të shndërruar NEOM në një “elefant të bardhë”.
-
Tejkalimi teknologjik dhe shqetësimet etike – Mbikëqyrja masive, përdorimi i AI-së dhe robotikës ngritin frikë për privatësinë dhe liritë civile.
-
Shkëputja kulturore – Vizioni liberal i NEOM përplaset me normat konservatore të shoqërisë saudite, duke ngritur dyshime mbi pranueshmërinë sociale.
Nga ëndrra e 2030-s, te realiteti i ashpër
NEOM u shpall në vitin 2017 nga Princi i Kurorës Mohammad bin Salman, si pjesë e “Vision 2030”, me synimin për të diversifikuar ekonominë saudite nga nafta. Projekti përfshin zhvillime gjigante si The Line, Oxagon, Sindalah dhe Gjiri i Akabës.
Megjithatë, me vonesat, kritikat për të drejtat e njeriut dhe pasiguritë ekonomike, ëndrra futuriste e Arabisë Saudite po rrezikon të mbetet më shumë një fantazi propagandistike, sesa një realitet i prekshëm.
