Mbështetja politike në Bashkimin Evropian po rritet për një plan të ri që synon të përdorë asetet e ngrira të Bankës Qendrore të Rusisë për të financuar një kredi prej 140 miliardë eurosh në favor të Ukrainës. Megjithatë, shumë paqartësi ligjore dhe politike mbeten ende të hapura.
Plani, i hartuar nga Komisioni Evropian, do të bazohej në transferimin e bilanceve të ngrira në Euroclear te Komisioni, i cili do të lëshonte kredinë për Ukrainën. Kjo “Kredi e Dëmshpërblimit” do të shlyhej vetëm pasi Rusia të pranonte të kompensonte dëmet e shkaktuara nga lufta – një skenar që vlerësohet i pamundur në rrethana aktuale.
Mbështetje në rritje nga liderët evropianë
Në samitin informal të liderëve të BE-së në Kopenhagë, kryeministri finlandez Petteri Orpo e quajti iniciativën “një ide shumë e mirë”, ndërsa homologu i tij suedez Ulf Kristersson theksoi se nuk është e pranueshme që asetet e ngrira të mbeten “kapital rus pa asnjë shans përdorimi”.
Kryeministrja daneze Mette Frederiksen u bëri thirrje shteteve anëtare të përshpejtojnë ndihmën financiare dhe ushtarake për Ukrainën, duke nënvizuar se vendit i duhen mbi 60 miliardë euro vetëm në vitet 2026–2027 për të mbuluar deficitin buxhetor dhe nevojat ushtarake.
Presidentja e Komisionit Evropian, Ursula von der Leyen, theksoi se propozimi nuk përbën konfiskim të aseteve, por një zgjidhje ligjore për të mbajtur Rusinë përgjegjëse:
“Rusia është autorja e krimit, ajo ka shkaktuar dëmin. Nuk mund të jenë vetëm taksapaguesit evropianë që të mbulojnë kostot e luftës.”
Skepticizëm dhe dilema ligjore
Megjithatë, disa vende kanë ngritur shqetësime serioze. Belgjika, që pret Euroclear, paralajmëroi për pasoja të mundshme ekonomike dhe rrezikun e padive shumëmiliardëshe. Presidentja e Bankës Qendrore Evropiane, Christine Lagarde, ndau të njëjtat shqetësime, duke paralajmëruar se një precedent i tillë mund të nxisë shtetet të tërheqin rezervat nga eurozona.
Kryeministri belg Bart De Wever u shpreh prerë se “konfiskimi nuk do të ndodhë kurrë”. Edhe presidenti francez Emmanuel Macron, dikur skeptik, u shpreh se plani mund t’i japë Ukrainës parashikueshmëri financiare, por theksoi se Evropa duhet të mbetet “një vend i besueshëm që respekton ligjin ndërkombëtar”.
Rreziqet politike
Një tjetër sfidë është mekanizmi i vendimmarrjes: sanksionet e BE-së aktualisht rinovohen me unanimitet çdo gjashtë muaj, duke i dhënë secilit shtet të drejtën e vetos. Komisioni po shqyrton kalimin në shumicë të kualifikuar përmes Nenit 31.2 të traktateve, por kjo hap derën për kundërshtime nga shtetet që mund të pretendojnë “arsye jetike kombëtare”.
Reagimi i Kremlinit
Moska ka reaguar ashpër. Zëdhënësi Dmitry Peskov e cilësoi iniciativën si “vjedhje të pastër” dhe paralajmëroi se çdo aktor i përfshirë “do të thirret para përgjegjësisë”.
Perspektiva
Plani mbetet në fazë të hershme dhe pritet të marrë formë konkrete ligjore deri në fund të vitit. Ndërkohë, Ukraina pret me urgjencë ndihmë financiare për të mbështetur rezistencën dhe për të shmangur kolapsin ekonomik.