Agresiviteti i Moskës dhe prirja gjithnjë e më anti-evropiane e administratës amerikane po e detyrojnë Bashkimin Evropian të rishikojë qasjen strategjike. Dokumenti i ri i Shtëpisë së Bardhë për “Strategjinë e Sigurisë Kombëtare”, i cili sfidon drejtpërdrejt institucionet evropiane, po ushtron presion për një ritëm të ri politik e institucional në Bruksel.
Pika më urgjente mbetet mbështetja për Ukrainën dhe frenimi i Vladimir Putinit, por vendet e BE-së po përballen edhe me sfida afatmesme e afatgjata për të kundërshtuar parashikimet pesimiste të JD Vance – zëvendësit të Donald Trump – se “Evropa brenda 20 viteve do të jetë e panjohshme”.
383 masat e Draghit – dhe zbatimi që lë për të dëshiruar
Raportet e Mario Draghit dhe Enrico Lettës kanë përcaktuar se ku duhet të fokusohet fuqia industriale evropiane: energji, mbrojtje, digjitalizim, inteligjencë artificiale. Draghi ka propozuar 383 masa konkrete, por vetëm 10% janë realizuar deri tani – një ritëm i papranueshëm përballë presionit gjeopolitik.
Megjithatë, pas zhvendosjes së politikës amerikane, në tryezë po rikthehen edhe zgjidhje të shpejta e fleksibile.
Një Evropë më e gjerë: lidhje të reja me Britaninë dhe vendet jashtë BE-së
Pavarësisht plagëve të Brexit, marrëdhëniet midis Mbretërisë së Bashkuar dhe qendrave kryesore të BE-së janë thelluar. Kryeministri Keir Starmer po ndërton aleanca të qarta me Parisin, Berlinin, Varshavën dhe Romën – pjesërisht për të frenuar Putinin, pjesërisht për të reduktuar varësinë nga Shtetet e Bashkuara.
Londra po afrohet edhe me “Nordic-Baltic Eight”, një bllok i vendeve nordike e baltike. Ndërkohë, Australia, Zelanda e Re, Kanadaja dhe Japonia po dërgojnë sinjale bashkëpunimi drejt Evropës, duke krijuar një “kamp të zgjeruar” me BE-në në qendër.
Fondi europian i mbrojtjes: a duhet të zgjerohet?
Në fokus është fondi i ri “SAFE” prej 150 miliardë eurosh, i krijuar për projektet e mbrojtjes. Përfituesit aktualë janë vendet e BE-së, Ukraina dhe shtetet e EFTA-s. Por disa kryeqytete evropiane po shtyjnë që fondi të zgjerohet edhe te Britania e Madhe – një lëvizje që do të forconte industrinë e mbrojtjes në gjithë kontinentin.
Shembulli më i fundit: Britania po vlerëson t’i blejë kompanisë italiane Leonardo helikopterë të rinj për të zëvendësuar flotën “Puma”.
Opsioni kinez: tabu që po thyhet
Përballë krizës me SHBA-në, po rritet grupi që kërkon një qasje më pragmatike ndaj Pekinit. Argumenti është i thjeshtë: BE-së i duhen mineralet kritike që kontrollohen nga Kina. Dhe në këmbim, mund të pranojë investime të avancuara teknologjike kineze.
Një vit më parë kjo ide do të konsiderohej herezi. Evropa ndiqte vijën e Biden: kufizim maksimal i ndikimit kinez. Por Trump po kërkon duar të lira në marrëdhënie edhe me Xi Jinping – dhe kjo po hap diskutime në Berlin, Madrid, Athinë e Romë: “Nëse e bën Trump, pse të mos e bëjmë edhe ne?”
Rreziku sovranist
Gjithë kjo panoramë mbetet e brishtë, sepse partitë sovraniste po rriten në Gjermani, Francë dhe Britani. Nëse ky valë fiton terren, projektet e mëdha evropiane – industriale, mbrojtëse dhe gjeopolitike – rrezikojnë të bllokohen.
