Masat e Bashkimit Europian ndaj Kosovës, të vendosura në qershor të vitit 2023, kanë shkaktuar pasoja të thella financiare, diplomatike dhe zhvillimore për vendin. Edhe pse procesi i heqjes së tyre ka nisur, dëmet e shkaktuara mbeten të ndjeshme dhe afatgjata.
Si nisi gjithçka?
Në qershor të vitit 2023, Bashkimi Europian vendosi masa ndëshkuese ndaj Kosovës, si reagim ndaj tensioneve në veriun e vendit, që u vlerësuan si të nxitura nga veprimet e Qeverisë së Kosovës. Këto masa përfshinë:
-
Pezullimin e grupeve të punës për Marrëveshjen e Stabilizim-Asociimit (MSA);
-
Përjashtimin nga takimet e nivelit të lartë;
-
Ndalimin e vizitave dypalëshe dhe pezullimin e fondeve të BE-së për Kosovën;
-
Bllokimin e projekteve të mëdha në kuadër të IPA dhe WBIF.
Dëmi financiar: Mbi 600 milionë euro projekte të bllokuara
Sipas një raporti të Institutit për Studime të Avancuara GAP, që citohet nga revista ekonomike Monitor, Kosova ka humbur apo ka pasur të bllokuara:
-
Rreth 615 milionë euro në projekte të pezulluara ose të shtyra;
-
7.1 milionë euro të humbura për shkak të kalimit të afateve;
-
Projektet përfshinin sektorë si mjedisi (350.7 milionë euro), energjia (114.4 milionë), dixhitalizimi (57 milionë) dhe kultura (15 milionë).
Nga kjo shumë, 218 milionë euro ishin në kuadër të IPA II dhe III, ndërsa 395.5 milionë euro ishin pjesë e Kornizës së Investimeve për Ballkanin Perëndimor (WBIF).
Projektet ishin të planifikuara për financim me:
-
421 milionë euro nga BE-ja,
-
162 milionë euro nga institucione ndërkombëtare si KFW dhe AFD,
-
31 milionë euro vetëfinancim nga Kosova.
Projektet e ndikuara përfshijnë:
-
Ujësjellësi dhe kanalizimi në Prishtinë;
-
Impianti për trajtimin e ujërave në Ferizaj;
-
Linja ndërlidhëse energjetike Kosovë–Shqipëri;
-
Projekte kundër përmbytjeve dhe për ujitje.
Ndikimi në integrimin europian dhe diplomaci
Masat bllokuan funksionimin e mekanizmave në kuadër të MSA-së dhe penguan Kosovën të paraqitej në forume rajonale dhe ndërkombëtare. Projektet e reja të IPA-s dhe WBIF nuk janë shqyrtuar nga Bordi përkatës, duke e përjashtuar vendin nga fonde të konsiderueshme zhvillimi.
Kosova humbi gjithashtu pjesëmarrjen në programe që përkrahin reforma institucionale, infrastrukturë dhe zhvillim ekonomik, si dhe mbeti jashtë një granti prej 2.1 miliardë eurosh të BE-së për Ballkanin Perëndimor në korrik 2023.
Imazhi i dëmtuar ndërkombëtar
Sipas analizës së Monitor, Kosova pësoi edhe një goditje në imazh dhe besueshmëri ndërkombëtare. Masat dërguan sinjale për mungesë stabiliteti dhe përplasje me partnerët euroatlantikë, duke ndikuar në dialogun me Serbinë dhe raportet me vendet anëtare të BE-së.
Reagimet politike dhe kërkesa për heqje të masave
Liderët institucionalë të Kosovës, përfshirë Kryeministrin Albin Kurti dhe Presidenten Vjosa Osmani, kanë kërkuar vazhdimisht heqjen e masave, duke i quajtur ato të padrejta dhe dëmtuese për qytetarët.
Gjatë një takimi me emisarin e ri të BE-së për Dialogun Kosovë–Serbi, Peter Sorensen, Osmani theksoi se masat kanë ndikuar negativisht në jetën e përditshme të qytetarëve dhe kanë dëmtuar procesin e dialogut.
BE-ja: Masat po hiqen gradualisht, por ende me paqartësi
Përfaqësuesja e lartë e BE-së për Politikë të Jashtme dhe Siguri, Kaja Kallas, njoftoi së fundmi se BE ka nisur heqjen graduale të masave ndaj Kosovës.
“Vendimi hap rrugën për mundësi më të mëdha për zhvillimin e Kosovës dhe për lidhje më të ngushta me Europën”, deklaroi Kallas.
Megjithatë, ende nuk është e qartë cilat masa konkretisht janë hequr dhe në çfarë afati do të përfundojë ky proces.
Përfundim: Pas dy vjetësh humbje, rruga për rikuperim mbetet e vështirë
Dy vite nën masa ndëshkuese kanë lënë pasoja të thella për Kosovën – nga pezullimi i projekteve dhe humbja e fondeve, deri te dëmtimi i pozicionit në arenën ndërkombëtare.
Ndonëse procesi i normalizimit të marrëdhënieve me BE-në duket se ka filluar, mbetet për t’u parë nëse dëmet e shkaktuara do të mund të zhbëhen shpejt dhe si do të rikuperohet Kosova nga një periudhë e izolimit diplomatik dhe zhvillimor.
📎 Burimi: Revista ekonomike “Monitor” / Instituti GAP
