Dy histori tronditëse sinjalizojnë se përdorimi i dronëve nga grupet kriminale të Amerikës Latine po hyn në një territor të ri dhe të rrezikshëm. Kohët e fundit, Intelligence Online raportoi se një hetim i përbashkët nga Ukraina dhe Meksika zbuloi disa raste të individëve të lidhur me kartelet meksikane, të cilët u regjistruan në Legjionin Ndërkombëtar të Ukrainës për të fituar përvojë duke përdorur dronë ajrorë të armatosur. Sipas njoftimeve, hetimi gjeti gjithashtu shenja se anëtarët e grupeve kryengritëse kolumbiane mund të kenë bërë të njëjtën gjë, me qëllim që t’i sjellin këto aftësi përsëri në Hemisferën Perëndimore. Rusia gjithashtu dyshohet se ka ofruar trajnime për grupet jo-shtetërore kolumbiane.
Më 2 korrik, marina kolumbiane ndaloi për herë të parë një “narko-nëndetëse” gjysmë-nëndetëse të projektuar për t’u pilotuar nga distanca nëpërmjet një terminali Starlink. Ndërsa mësimi i karteleve meksikane nga fushat e betejës së Ukrainës nënvizon se si konfliktet globale po ushqejnë taktikat kriminale të dronëve, dronët nënujorë kolumbianë përfaqësojnë një inovacion me rrënjë të thella në dinamikën kriminale të vetë Amerikës Latine.
Rrjetet kriminale të Amerikës Latine nuk po kopjojnë thjesht pjesën tjetër të botës kur bëhet fjalë për dronët. Ata janë lojtarë të rëndësishëm në zhvillimin dhe përsosjen e taktikave. Qeveritë në rajon duhet të përshtaten – dhe shpejt – ose rrezikojnë që sovraniteti i tyre të gërryhet më tej nga grupet jo-shtetërore të armatosura rëndë. Shtetet e Bashkuara, të cilat kanë sinjalizuar një qasje më muskulore ndaj krimit të organizuar në muajt e fundit, mund të luajnë një rol kyç në gjurmimin e operatorëve kriminalë të dronëve për të prerë bazën e njohurive për këto grupe. Për më tepër, duke u partnerizuar me vende si Meksika dhe Kolumbia në luftën e tyre kundër dronëve të paligjshëm, Shtetet e Bashkuara vetë mund të fitojnë të dhëna të vlefshme të dorës së parë se si këto sisteme po evoluojnë në duart e kundërshtarëve.
Pamje nga Personi i Parë, Fibrat Optike dhe Domenet e Reja
Organizatat kriminale po modifikojnë, eksperimentojnë dhe testojnë vazhdimisht taktikat e dronëve në kohë reale. Ritmi i një inovacioni të tillë është në rendin e javëve, nëse jo ditëve.
Më i dukshmi është miratimi i shpejtë i dronëve sulmues me një drejtim me pamje nga personi i parë nga grupet jo-shtetërore kolumbiane dhe meksikane. Ndryshe nga municionet e lëshuara nga dronë, të cilat zakonisht kërkojnë që një dron të fluturojë direkt mbi një objektiv përpara se të lëshojë një eksploziv të paudhëzuar si një granatë dore që të bjerë mbi objektiv, dronët sulmues me një drejtim zakonisht mbajnë një eksploziv që shpërthen në kontakt me objektivin, duke shkatërruar dronin gjatë këtij procesi. Kjo u lejon operatorëve të fluturojnë direkt në objektivat e tyre, duke lundruar nëpër bimësi, ndërtesa dhe forma të tjera mbulimi për një shkallë të lartë saktësie.
Në Meksikë, droni i parë sulmues me një drejtim i dokumentuar i identifikuar nga analistët me burim të hapur u regjistrua në prill 2025. Në muajt që pasuan, u shfaqën disa raste të tjera, me këto dronë që tani shfaqen së bashku me bombardues më tradicionalë me kuadkopterë në mediat sociale të kartelit dhe në sekuestrime pajisjesh nga forcat meksikane të sigurisë. Një video e kohëve të fundit përfshinte anëtarë të dyshuar të Kartelit të Gjeneratës së Re të Jalisco-s që diskutonin se si të konfiguronin dronët për sulme me një drejtim.
Në Kolumbi, një nga sulmet e para të dokumentuara nga një dron i armatosur me eksploziv u postua në X (ish-Twitter) nga llogaria e inteligjencës me burim të hapur War Noir më 12 qershor 2025. Më 20 korrik, Ushtria Çlirimtare Kombëtare thuhet se përdori një dron të ngjashëm për të sulmuar forcat kolumbiane në rajonin e ashpër të kontestuar Catatumbo, duke vrarë tre persona dhe duke plagosur tetë të tjerë. Po atë muaj, një grup tjetër rebel sulmoi një anije patrullimi lumor të marinës kolumbiane duke përdorur një dron sulmi me një drejtim. Ndërsa kjo rezultoi në dëme minimale, ajo demonstron objektivin në zgjerim të vendosur për grupet e armatosura kolumbiane. Kjo dëshmohet më tej nga raportet ende të pakonfirmuara të rebelëve që përdorin një dron për të shkaktuar rrëzimin e një helikopteri policie në Antioquia – një veprim i cili, nëse vërtetohet, do të pasqyronte taktikat e përdorura nga kryengritësit në Myanmar.
Ndërsa raportimi me burim të hapur nuk zbulon domosdoshmërisht pamjen e plotë, ka shumë të ngjarë që këto lloje dronësh të jenë më të përhapura, jo më pak, midis grupeve kriminale sesa do të tregonte analiza e mësipërme.
Një risi në fushën e betejës që ende nuk është vërejtur në Amerikën Latine është përdorimi i kabllit me fibra optike për të lidhur dronin me sistemin e tij të kontrollit. Këto litarë të hollë i sigurojnë operatorit një lidhje të pandërprerë me dronin e tij, e cila është thelbësore kur spektri elektromagnetik është i diskutueshëm. Megjithatë, dronët me fibra optike sakrifikojnë lëvizshmërinë dhe fleksibilitetin, duke pasur nevojë të lundrojnë me kujdes në mënyrë që kabllot e tyre të mos ngatërrohen ose të këputen – që do të thotë se zakonisht është e preferueshme të përdoret një lidhje tradicionale në distancë kur ndërhyrja nuk është një shqetësim serioz. Ushtritë e Amerikës Latine aktualisht kanë kapacitet të kufizuar ndërhyrjeje, kështu që duket e pamundur që dronët me fibra optike të dalin si një forcë e rëndësishme. Megjithatë, kjo aftësi është provë se ndërhyrja vetëm nuk është një zgjidhje e lehtë. Edhe nëse ushtritë dhe policia e Amerikës Latine arrijnë t’ia mohojnë spektrin elektromagnetik kriminelëve të dronëve, ekziston një manual i disponueshëm që këto grupe duhet të ndjekin në përgjigje.
Një tjetër zhvillim kyç për t’u ndjekur do të jetë se si këto dronë vazhdojnë të integrohen me taktikat e blinduara të karteleve në Meksikë. Mjetet e improvizuara të luftimit të blinduara, të njohura në gjuhën e folur si “narko-tanke” ose “Monstra”, kanë kaluar nga mjete propagande dhe frikësimi në shtylla kryesore të karteleve, ndërsa luftimet në zonat e brendshme të vendit janë intensifikuar. Ndërsa narko-tanket individuale ndryshojnë ndjeshëm në nivelin e tyre të sofistikimit dhe mbrojtjes, që në vitin 2023 një nga këto automjete u kap me një “kafaz mbrojtës” anti-dronë të ngjashëm me ato që gjenden në blindazhet ruse dhe ukrainase. Modelet më të përparuara thuhet se përfshijnë bllokuesit e tyre për mbrojtje të mëtejshme. Ndërkohë, provat gjithnjë e më të mëdha fotografike dhe video të ushtarëve këmbësorë të karteleve që mbajnë bllokues anti-dronë dhe sisteme falsifikimi GPS sugjerojnë se taktikat e dronëve dhe kundër-dronëve janë një realitet që këto grupe tashmë po i përfshijnë në operacionet e tyre të përditshme.
Raportet nga vijat e para të luftës së karteleve i japin besueshmëri këtij vlerësimi. Në një intervistë me InSight Crime, një ish-anëtar i Karteleve të Bashkuara përshkroi skena nga një betejë me Kartelin e Gjeneratës së Re të Jalisco-s që mund të ishte shkulur nga llogoret e Donbasit:
“Ata e kishin rrëzuar dronin, dhe granata nuk kishte shpërthyer. Disa lëshuan një britmë festive dhe vrapuan ta merrnin atë… Ndërsa iu afruan dronit, dëgjuan gjëmimin e Përbindëshave. Kishte të paktën tre, tha Carlos, secili duke ardhur nga një kënd i ndryshëm. Zhurma e armëve pasoi.”
Në përleshjet në të gjithë Meksikën, kartelet kanë mësuar të përdorin një kombinim të pajisjeve shpërthyese të improvizuara, llogoreve dhe punimeve të dheut, automjeteve të blinduara dhe dronëve për të formësuar forcat kundërshtare dhe për të sulmuar nga vektorë të shumtë njëkohësisht. Ndërsa këto grupe vazhdojnë të eksperimentojnë me këtë formë të armëve të kombinuara të papërpunuara, ekziston një rrezik serioz që kjo mund t’u lejojë atyre të sfidojnë në mënyrë më efektive vetë shtetin meksikan. Automjete si AMX-VCI ose Humvee të përdorura si transportues nga ushtria meksikane janë të prekshme nga sulmet kundër blindazhit të tyre relativisht të lehtë, një dobësi që dronët janë veçanërisht të përshtatshëm për ta shfrytëzuar.
Së fundmi, sekuestrimi i një narko-nëndetëse pa pilot tregon se ajri është larg të qenit i vetmi mjedis i përshtatshëm për dronë të paligjshëm. Siç detajohet në një raport nga Small Wars Journal, narko-nëndetëset me dron ofrojnë shumë përparësi ndaj platformave me ekuipazh: një profil më të ulët që rrit fshehtësinë, më shumë hapësirë për ngarkesë për shkak të eliminimit të ekuipazhit dhe aftësinë për të bredhur në det për potencialisht javë të tëra para se të lëvizin për të dorëzuar ngarkesat e tyre. Sidomos pas sulmit të fundit të SHBA-së ndaj një anijeje të dyshuar për trafik narkotikësh nga Venezuela, interesi për alternativa pa pilot për trafik droge ka të ngjarë të rritet ndjeshëm midis organizatave kriminale në rajon.
Gjithashtu ia vlen të analizohen dronët tokësorë, të cilët ende nuk kanë parë përdorim të dukshëm nga grupet kriminale në rajon. Jetëgjatësia e baterisë dhe kufizimet e lëvizshmërisë, si dhe disponueshmëria më e kufizuar tregtare e pajisjeve të tilla, sugjerojnë se dronët ajrorë do të mbeten platforma e zgjedhur. Megjithatë, duket realiste që grupet mund të eksperimentojnë me aplikime më të kufizuara të autonomisë, siç janë kullat e operuara nga distanca në narko-tanket. Në kontekstin kolumbian, dronët e improvizuar tokësorë mund të plotësojnë makinat-bomba ekzistuese për të transportuar ngarkesa më të mëdha shpërthyese sesa ato që mund të transportohen nga dronët e vegjël ajrorë.
Luftimi i Zjarrit me Zjarr
Të etur për të vazhduar garën e armatimit me dronë, forcat e armatosura të Amerikës Latine kanë shtuar përpjekjet e tyre për të blerë dhe vënë në lëvizje dronë. Deri më sot, shumica e sistemeve të blera kanë qenë platforma inteligjence, mbikëqyrjeje dhe zbulimi të paarmatosura, si Airbus SIRTAP i blerë nga Kolumbia nga Spanja në vitin 2024 ose RQ-1 ScanEagle i SHBA-së i operuar nga Brazili. Megjithatë, ndërsa përplasjet midis forcave shtetërore dhe grupeve kriminale intensifikohen në të gjithë rajonin, disa qeveri po kërkojnë të blejnë edhe opsione të armatosura.
Kolumbia kohët e fundit bëri bujë për përpjekjet e saj për të ndërtuar një bombardues dron të prodhuar në vend. I njohur si “Dragom”, platforma është një kuadkopter konvencional i aftë të hedhë eksplozivë dhe të transportojë furnizime mbi terren sfidues, duke e bërë atë një shtesë të gjithanshme për forcat e armatosura të vendit. Dronë më të vegjël të projektuar për të hedhë granata po eksperimentohen gjithashtu, pjesërisht nga nevoja, nga forcat lokale të sigurisë në Meksikë. Këto iniciativa janë të lavdërueshme dhe sigurisht që ka pak kohë për të humbur në njohjen e forcave të armatosura në të gjithë rajonin me bazat e taktikave të dronëve dhe kundër-dronëve. Megjithatë, prokurimi i dronëve të armatosur nga ushtritë e Amerikës Latine hap gjithashtu pyetje serioze ligjore dhe etike.
Shfaqja e prodhuesve të rinj të dronëve dhe inovacioneve teknologjike ka ulur në mënyrë drastike kostot, duke lejuar shumë ushtri të prokurojnë këto sisteme. Por përvoja e vetë Amerikës me luftën me dronë nënvizon se preciziteti nuk do të thotë gjithmonë diskriminim midis objektivave legjitimë dhe jo-luftëtarëve.
Në kontinentin afrikan në veçanti, qeveritë që përballen me kryengritje kanë përqafuar dronë me lartësi të mesme dhe qëndrueshmëri të gjatë si Bayraktar TB2 turk. Këto platforma mund të lëvizin me disa municione mbi një objektiv për periudha të gjata kohore, një aftësi që më parë kishte origjinën e ushtrive të përparuara perëndimore. Ndërsa një aset i fuqishëm, pa rregulla të rrepta angazhimi dhe procedura për vlerësimin e dëmeve kolaterale, këto sisteme kanë pasoja të mëdha humanitare. Sipas një raporti nga Drone Wars UK, midis viteve 2021 dhe 2024, dronët ajrorë kanë qenë përgjegjës për të paktën 943 vdekje civile në vendet afrikane, pothuajse të barabarta me vlerësimet më të larta të viktimave civile të dhëna për të gjithë fushatën amerikane me dronë në Pakistan.
Në duart e një qeverie të paskrupullt si Venezuela, dronët me lartësi të mesme dhe qëndrueshmëri të gjatë mund të bëhen një tjetër mjet i fuqishëm për frikësimin dhe viktimizimin e popullsisë së tyre. Pa trajnime dhe rregullore të përditësuara, përhapja e dronëve të armatosur mund të intensifikojë vetëm shkëmbimin e zjarrit midis kriminelëve dhe shtetit, me pasoja vdekjeprurëse për civilët e zënë midis të dyve.
Forma e Gjërave që do të Vijnë
Pavarësisht ritmit të shpejtë të përshtatjes që po zhvillohet në botën kriminale të Amerikës Latine, sofistikimi i taktikave të këtyre grupeve nuk duhet të ekzagjerohet. Ata kanë bërë hapa të shpejtë në inovacion, por struktura e tyre organizative, disiplina dhe doktrina mbeten të rastësishme. Ekspertiza është e përqendruar në një pjesë relativisht të ngushtë të anëtarësisë së tyre, e cila mund të synohet në mënyrë efektive për të pasur një ndikim joproporcional në aftësitë e përgjithshme.
Shtetet e Bashkuara neglizhojnë kërcënimin në zhvillim të përdorimit të dronëve jo-shtetërorë në Amerikën Latine me rrezikun e tyre. Një strategji më agresive për të luftuar kundër kësaj sfide jo vetëm që mund t’u sjellë dobi partnerëve amerikanë në rajon, por gjithashtu mund të rrisë gatishmërinë e vetë Amerikës për konflikte të ardhshme. Me administratën Trump që kërkon një fokus më të madh në përdorimin e mjeteve ushtarake kundër kriminelëve transnacionalë, ndërprerja e rrjeteve të paligjshme të dronëve duhet të jetë një përparësi kryesore. Ndërsa Ukraina mbetet në ballë të taktikave të dronëve, Amerika Latine ofron një mundësi unike për personelin amerikan për t’u integruar me ushtritë partnere dhe për të fituar ekspertizë praktike në operacionet kundër dronëve. Një partneritet i tillë do të ishte gjithashtu një hap i vlefshëm për të ulur tensionet me vende si Meksika, të cilat kanë frikë se operacionet amerikane kundër krimit mund të cenojnë sovranitetin e tyre kombëtar.
Një nga përfitimet e tjera kryesore që Shtetet e Bashkuara mund të ofrojnë është gjurmimi i operatorëve kriminelë të dronëve. Ashtu si në Ukrainë, është shumë më efikase të eliminohen individët e trajnuar për të pilotuar dronë sesa të përpiqen të shkatërrojnë dronë individualë, të cilët vetë mund të jenë më të lirë se municionet e shpenzuara për t’i rrëzuar ato. Shtetet e Bashkuara kanë një sërë asetesh inteligjence (duke përfshirë dronët e tyre të përparuar të zbulimit), të cilat mund të mundësojnë operacione më të sakta nga forcat partnere. Dronët e paarmatosur MQ-9 të operuar nga Departamenti i Sigurisë Kombëtare i SHBA-së kanë fluturuar qindra milje në Meksikë për të kryer zbulimin e aktiviteteve të kartelit, duke ofruar një model mbi të cilin mund të ndërtohet.
Së fundmi, qeveritë e Shtetet e Bashkuara dhe të Amerikës Latine duhet të jenë gjithmonë të përgatitura për përshtatje. Operatorët e dronëve që godasin mund të rrisin kërkesën për sisteme autonome që duhet vetëm të lëshohen për të kryer misionin e tyre pa pilot. Këto aktualisht janë përtej aftësive të grupeve të Amerikës Latine, por ndërsa përparimet si në dronë ashtu edhe në inteligjencën artificiale vazhdojnë, evolucioni i ardhshëm mund të jetë shumë afër.
Henry Ziemer është një bashkëpunëtor i Programit të Qendrës për Studime Strategjike dhe Ndërkombëtare të Amerikës.
