Nga Andrei Kolesnikov – Foreign Affairs
Lufta në Ukrainë ka ndezur një valë të re pasigurie dhe frike mes elitave ruse. Që nga fillimi i “operacionit special ushtarak” në shkurt 2022, një seri spastrimesh, arrestimesh dhe vdekjesh misterioze ka tronditur establishmentin, duke rikthyer hijet e epokës staliniste. Nga vetëvrasjet e zyrtarëve të lartë te rëniet e dyshimta nga dritaret, Kremlini po përdor frikën si mjet për të kontrolluar dhe riformësuar elitat, duke zëvendësuar veteranët me besnikë të rinj të lidhur me luftën. Por çfarë nënkupton kjo për stabilitetin e regjimit të Vladimir Putinit?
Një Histori e Vjetër në një Kontekst të Ri
Në vitet 1930, Nikolai Bukharin, një nga aleatët kryesorë të Stalinit, u ekzekutua pas akuzave për konspiracion. Shaka e tij e zymtë – “Mund të kemi dy parti: një në pushtet, tjetra në burg” – duket se po ringjallet në Rusinë e sotme. Që nga 2022, sipas Novaya Gazeta, 56 biznesmenë dhe zyrtarë të lartë kanë vdekur në rrethana të çuditshme, shpesh të raportuara si “vetëvrasje” ose rënie nga dritaret.
Një shembull i spikatur është vdekja e Roman Starovoit, ish-ministrit të transportit, i cili u vetëvra me armë zjarri më 7 korrik 2025, pak orë pasi u shkarkua nga Putin. Pak ditë më parë, Andrei Badalov, një drejtues i lartë i Transneft, ra nga dritarja e një pallati. Këto incidente pasqyrojnë një model më të gjerë: spastrime të zyrtarëve të lartë, veçanërisht në sektorët e mbrojtjes dhe energjisë, ku korrupsioni është përdorur si pretekst për ndëshkim.
Në maj 2024, Sergei Shoigu, ish-ministri i mbrojtjes dhe një figurë kyçe pranë Putinit, u zhvendos në një rol ceremonial si kryetar i Këshillit të Sigurisë. Zëvendësi i tij, Timur Ivanov, u arrestua për korrupsion dhe u dënua me 13 vjet burg – një nga dënimet më të ashpra për një zyrtar të lartë rus që nga fundi i Luftës së Ftohtë. Që atëherë, dhjetëra zyrtarë rajonalë dhe federalë janë arrestuar, kryesisht për akuza të lidhura me përvetësimin e fondeve, veçanërisht atyre të destinuara për luftën.
Frika si Mjet Kontrolli
Qëllimi i Putinit nuk është thjesht luftimi i korrupsionit, i cili ka qenë një tipar i pranuar i sistemit të tij. Pas më shumë se tre vjet e gjysmë lufte dhe sfidash ekonomike, Kremlini synon të eliminojë kërcënimet e brendshme dhe të sigurojë besnikëri absolute. Frika është bërë mjeti kryesor për të mbajtur elitat nën kontroll.
Vdekja e Starovoit, një zyrtar i besuar, ka krijuar një ndjenjë pasigurie mes elitave: as afërsia me Putinin nuk garanton siguri. Funerali i tij, ku morën pjesë figura si guvernatori i Shën Petersburgut, Alexander Beglov, nxori në pah tensionin – disa media shtetërore raportuan se Putin dërgoi një kurorë, por më pas u tërhoqën nga ky pretendim. Kjo pasiguri i detyron elitat të pyesin: a ishin të gabuar që nderuan një të “paspastruar”?
Korrupsioni, sidomos ai i lidhur me fondet ushtarake, është kthyer në një vijë të kuqe. Për shembull, në rajonin Kursk, ku Starovoit shërbeu si guvernator, 19 miliardë rubla (rreth 250 milionë dollarë) të destinuara për mbrojtjen kufitare u përvetësuan, duke çuar në arrestime masive. Në rajonet Belgorod dhe Bryansk, zyrtarë të tjerë kanë pësuar fat të ngjashëm.
Shtetëzimi dhe Patronazhi i Ri
Lufta ka shtuar nevojën e Kremlinit për fonde, duke çuar në shtetëzimin e aseteve private. Një rast i dukshëm është sekuestrimi i aeroportit Domodedovo të Moskës në qershor 2025, me pretekstin se pronarët kishin shtetësi të huaj. Këto veprime u dërgojnë një mesazh të qartë elitave: pasuria dhe statusi janë të kushtëzuara nga besnikëria ndaj shtetit.
Sistemi tradicional i patronazhit, ku “mini-patronët” mbronin vartësit e tyre, po dobësohet. Për shembull, Starovoit, i lidhur me vëllezërit Rotenberg, nuk u mbrojt nga ta. Po ashtu, Vadim Moshkovich, një miliarder i agro-industrisë, u arrestua në mars 2025 për përvetësim, pa asnjë mbështetje nga elitat e biznesit.
Ndërkohë, Putini po promovon një brez të ri besnikësh, shpesh veteranë të luftës, të cilët përfitojnë nga programe si kuotat universitare dhe mundësitë e karrierës. Një shembull është Artem Zhoga, një ish-komandant nga Donbasi, i cili u emërua përfaqësues presidencial në distriktin Ural dhe anëtar i Këshillit të Sigurisë. Kjo “trenkokraci” rikujton Italinë fashiste, ku veteranët e llogoreve u favorizuan për pozicione drejtuese.
Sulmi ndaj Liberalëve të Mbetur
Spastrimet nuk kufizohen vetëm te korrupsioni. Në gusht 2025, Lyudmila Telen, zëvendësdrejtoreshë e Qendrës Presidenciale Boris Jelcin, u gjobit për një postim në Facebook që “diskreditonte” ushtrinë ruse. Ky veprim sinjalizon një fushatë më të gjerë kundër liberalëve të mbetur, duke synuar trashëgiminë e Jelcinit, presidentit të parë post-sovjetik. Edhe pse Qendra Jelcin drejtohet nga Anton Vaino, kreu i administratës presidenciale, ajo po pengohet gjithnjë e më shumë, duke treguar se askush nuk është i paprekshëm.
Rreziku për Teknokratët
Pavarësisht spastrimeve, Putini ende mbështetet te teknokratët për të mbajtur funksional shtetin. Elvira Nabiullina, guvernatorja e bankës qendrore, dhe Anton Siluanov, ministri i financave, kanë mbajtur stabilitetin ekonomik përmes politikave të kujdesshme, si normat e larta të interesit për të frenuar inflacionin. Megjithatë, nëse spastrimet zgjerohen, edhe këta teknokratë mund të zëvendësohen me figura më besnike, por më pak kompetente, duke rrezikuar një krizë ekonomike me inflacion të pakontrolluar dhe recesion.
Degradimi i ekspertizës tashmë po ndikon në sektorë si shëndetësia, arsimi dhe transporti, me mungesa të mjekëve, mësuesve dhe shoferëve. Emërimi i veteranëve në poste administrative mund të përkeqësojë këto probleme, duke minuar aftësinë e shtetit për të menaxhuar sfidat komplekse.
Një Sistem pa Kthim Pas
Për rusët e zakonshëm, frika nuk është faktori kryesor – indiferenca dhe konformizmi mbizotërojnë, siç tregojnë sondazhet e Qendrës Levada, ku 69% e të anketuarve mendojnë se vendi po lëviz në drejtimin e duhur, por dy të tretat mbështesin bisedimet e paqes. Për elitat, megjithatë, frika është bërë një forcë përcaktuese. Spastrimet, si strategjia e “sallamit” që heq shtresa pas shtrese, tregojnë se sistemi po konsumon veten, si në epokën staliniste.
Elitat e vjetra shpresojnë për një zbutje pas luftës, me heqjen e ligjeve shtypëse dhe ndalimin e shtetëzimeve. Por veprimet e Putinit sugjerojnë të kundërtën: një regjim që nuk ka marsh kthimi. Për elitat ruse, mesazhi është i qartë – besnikëria mund të mos jetë e mjaftueshme, dhe askush nuk është i sigurt. Për Rusinë, kjo valë frike mund të sjellë jo vetëm destabilitet politik, por edhe një rënie të aftësive qeverisëse, me pasoja afatgjata për vendin.
