Fatos Nano mbetet një nga figurat më të spikatura të tranzicionit shqiptar, një politikan që e nisi karrierën nga rrënojat e sistemit komunist për t’u bërë lideri historik i Partisë Socialiste dhe tre herë kryeministër i Shqipërisë. Ai është njeriu që modernizoi të majtën shqiptare, i dha një frymë perëndimore dhe e çliroi nga trashëgimia e rëndë e së kaluarës ideologjike.
I lindur në Tiranë më 16 shtator 1952, Nano u formua si ekonomist dhe kërkues në Institutin e Studimeve Marksiste-Leniniste, por pas viteve ’90, me rënien e sistemit, ai do të bëhej një nga figurat kyçe të politikës së re. Me një karrierë që përfshin katër herë postin e kryeministrit dhe 14 vite në krye të PS-së, Nano është një emër që ndan epokat — nga komunizmi te demokracia.
Pas vitit 1990, ai mori rolin e sekretarit të përgjithshëm të Këshillit të Ministrave dhe në fillim të vitit 1991, u bë kryeministri i fundit i Shqipërisë komuniste dhe i pari i epokës demokratike. Në qershor të po atij viti dha dorëheqjen për t’i hapur rrugë qeverisë së stabilitetit, por shumë shpejt, më 12 qershor 1991, në Kongresin e 10-të të Partisë së Punës, udhëhoqi transformimin e saj në Partinë Socialiste të Shqipërisë, duke u bërë kryetari i parë i saj.
Në korrik 1993, regjimi i Sali Berishës e arrestoi për “abuzim me ndihmat italiane”, një akuzë që Nano dhe mbështetësit e tij e quajtën hakmarrje politike. Ai u dënua me 12 vjet burg, por mbeti figura qendrore e PS-së edhe nga qelia e Bënçës. Pas trazirave të vitit 1997 dhe rrëzimit të Berishës, Nano u lirua dhe u rikthye në pushtet si kryeministër për herë të tretë, duke udhëhequr vendin në një periudhë të trazuar politike.
Në vitet që pasuan, Nano mbeti figura më e fuqishme e së majtës, por edhe më e kontestuara. Ai përballoi betejat e brendshme me Pandeli Majkon dhe Ilir Metën, duke fituar në Kongresin e vitit 1999 dhe ruajtur kontrollin mbi PS-në, ndonëse përmes kompromisesh të brishta. Pas zgjedhjeve të vitit 2001, ai rikthehet sërish në skenë, dhe në korrik 2002, pas dorëheqjes së Majkos, formon Qeverinë Nano 4, që do të ishte periudha më e gjatë e tij në pushtet.
Por vitet e fundit të karrierës politike u shoqëruan nga akuza për korrupsion, përçarje në parti dhe rritja e ndikimit të figurave të reja, si Edi Rama. Në zgjedhjet e vitit 2005, pas humbjes së PS-së, Nano dha dorëheqje dhe u tërhoq nga politika aktive, duke e lënë pas një trashëgimi të përzier — reformator, por edhe i polarizuar.
Në vitin 2012, Nano tentoi rikthimin si kandidat për President të Republikës, por u refuzua nga Partia Socialiste, tashmë e udhëhequr nga Edi Rama.
Fatos Nano është përshkruar si një lider i ndërlikuar, inteligjent dhe kontradiktor, që kombinoi strategjinë politike me individualizmin e theksuar, dhe që dinte të tërhiqej për t’u rikthyer më i fortë. Ai është i vetmi lider i tranzicionit shqiptar që e la politikën me dëshirë, duke lënë pas një trashëgimi që ende ndan mendimet — por që askush nuk e mohon: ai ishte themeluesi i së majtës moderne shqiptare.
