Gjykata më e lartë e të drejtave të njeriut në Evropë, Gjykata Evropiane e të Drejtave të Njeriut (GJEDNJ), pritet të japë sot një vendim historik lidhur me katër çështje të ngritura nga Ukraina dhe Holanda kundër Rusisë, për shkelje të të drejtave të njeriut gjatë konfliktit në Ukrainë, përfshirë pushtimin në shkallë të plotë dhe rrëzimin tragjik të fluturimit MH17 të Malaysia Airlines.
Vendimi i shumëpritur shënon herën e parë që një gjykatë ndërkombëtare merr në shqyrtim përgjegjësinë e Rusisë për veprimet e saj në konfliktin që daton që nga viti 2014, kur shpërtheu lufta në pjesën lindore të Ukrainës, e ndjekur më pas nga pushtimi i vitit 2022.
Vendim simbolik, por me jehonë të madhe
Edhe pse vendimi i gjykatës nuk do të ketë fuqi ekzekutive të menjëhershme, për shkak se Rusia u përjashtua nga Këshilli i Evropës në vitin 2022, ai mbetet simbolikisht i rëndësishëm për të përcaktuar fajësinë dhe për të dokumentuar shkeljet e kryera.
Gjykata do të trajtojë çështje të lidhura me shkelje të të drejtave të njeriut, përfshirë vrasje të civilëve, tortura, zhdukje të detyruara, dhe përdorim të forcës së armatosur në territore të Ukrainës lindore, të kontrolluara nga separatistët me mbështetje ruse.
Familjet e viktimave të MH17: “Një hap drejt drejtësisë”
Fluturimi MH17, një Boeing 777 që udhëtonte nga Amsterdami drejt Kuala Lumpurit, u rrëzua më 17 korrik 2014 mbi territorin e Ukrainës lindore. Të gjitha 298 personat në bord humbën jetën, përfshirë 196 shtetas holandezë.
Hetimet ndërkombëtare dhe vendimi i mëhershëm i Organizatës Ndërkombëtare të Aviacionit Civil (ICAO) e kanë shpallur Rusinë përgjegjëse, duke konfirmuar se aeroplani ishte shënjestruar nga një raketë Buk e prodhuar në Rusi, e lëshuar nga një zonë e kontrolluar nga rebelët pro-rusë.
Thomas Schansman, babai i një prej viktimave, e quajti vendimin e sotëm një moment kyç:
“Është një hap i vërtetë në drejtim të të kuptuarit se kush ishte përgjegjës. Kemi 11 vjet që kërkojmë drejtësi.”
Roli i Gjykatës dhe pavarësia e saj ndaj përjashtimit të Rusisë
GJEDNJ, si pjesë e Këshillit të Evropës, vijon të trajtojë çështje që janë ngritur para datës së përjashtimit të Rusisë nga ky institucion. Në vitin 2023, gjyqtarët vendosën se Federata Ruse kishte kontroll efektiv mbi zonat e pushtuara në Ukrainën lindore, duke ofruar armë, mbështetje politike dhe ndihmë ekonomike për forcat separatiste.
Kjo konfirmon juridiksionin e gjykatës për të shqyrtuar çështje që lidhen me të drejtat e njeriut në konfliktin ukrainas, pavarësisht statusit aktual të Rusisë.
Vendimi i sotëm pritet të ndikojë edhe në rrjedhën e hetimeve ndërkombëtare, të mbështesë pretendimet e viktimave dhe të vendosë një precedent moral dhe ligjor për përgjegjësinë e shteteve në shkelje të rënda të të drejtave të njeriut gjatë konflikteve të armatosura.
