Kina ka nisur zyrtarisht ndërtimin e asaj që pritet të bëhet diga më e madhe hidroenergjetike në botë, me një kapacitet prodhimi vjetor prej 300 miliardë kilovat-orësh. Projekti gjigant është vendosur në lumin Yarlung Tsangpo, në rajonin e Tibetit, pranë kufirit me Indinë, dhe ka ngritur shqetësime të thella në Indi dhe Bangladesh për ndikimin që mund të ketë në rrjedhën e poshtme të lumit Brahmaputra.
Ceremonia zyrtare dhe shifrat e projektit
Kryeministri kinez Li Qiang shpalli nisjen zyrtare të projektit më 19 korrik 2025 në qytetin Nyingchi të Tibetit juglindor. Sipas autoriteteve kineze, kjo ndërmarrje do ta tejkalojë kapacitetin e Digës së Tre Grykave, aktualisht më e madhja në botë, duke u bërë një burim i rëndësishëm i energjisë së pastër për tregjet e jashtme dhe për nevojat lokale të Tibetit.
Diga do të përfshijë pesë hidrocentrale të ndërlidhur në formë kaskade, me një kosto totale të vlerësuar prej 1.2 trilion juanësh (afërsisht 167 miliardë dollarë amerikanë). Projekti është pjesë e Planit të 14-të Pesëvjeçar të Kinës dhe u miratua zyrtarisht në fund të vitit 2024.
Shqetësime ndërkufitare: India dhe Bangladeshi reagojnë
Lumi Yarlung Tsangpo buron në Rrafshnaltën Tibetiane dhe kalon në Indi (ku quhet Brahmaputra) përpara se të derdhet në Bangladesh. Ndërhyrja në këtë sistem ujërash ndërkufitare ka alarmuar autoritetet në të dy vendet, për shkak të rrezikut të manipulimit të rrjedhës gjatë tensioneve politike, çka mund të çojë në përmbytje të qëllimshme apo thatësira të krijuara artificialisht.
Për më tepër, grupet mjedisore paralajmërojnë për pasoja të mundshme ekologjike, si humbja e biodiversitetit, zhvendosja e komuniteteve vendore dhe dëmtimi i ekosistemit të brishtë të Himalajeve.
Pekini: Projekti është i qëndrueshëm dhe jo politik
Në përpjekje për të ulur shqetësimet rajonale, autoritetet kineze kanë theksuar se diga nuk do të përdoret për qëllime politike dhe se ka kaluar një vlerësim gjithëpërfshirës shkencor mbi ndikimin në mjedis, rrjedhën e ujit dhe stabilitetin gjeologjik.
Ministria e Jashtme e Kinës deklaroi se diga do të ndihmojë gjithashtu në menaxhimin e katastrofave natyrore, përshtatjen ndaj ndryshimeve klimatike dhe do të nxisë bashkëpunimin rajonal në fushën e energjisë. Por, pavarësisht këtyre garancive, zyrtarë dhe analistë në Indi dhe Bangladesh mbeten skeptikë.
Përgjigja e Indisë dhe sfond tensioni politik
Si kundërpërgjigje, India ka përshpejtuar zhvillimin e projekteve të veta hidroenergjetike në shtetin kufitar Arunachal Pradesh, me synimin për të ruajtur kontrollin mbi burimet e saj ujore dhe për të ulur varësinë nga rrjedhat ndërkufitare.
Tensionet ndërlikohen më tej nga mosmarrëveshjet e kahershme kufitare. Pekini vazhdon ta konsiderojë Arunachal Pradesh si pjesë të Tibetit jugor, ndërkohë që India e cilëson atë territor sovran të saj.
Kompani e re shtetërore për menaxhimin e projektit
Për realizimin e projektit kolosal, Kina ka themeluar një kompani të re shtetërore – China Yajiang Group – e cila do të jetë përgjegjëse për ndërtimin, funksionimin dhe garantimin e mbrojtjes mjedisore të digës. Gjatë inaugurimit të kompanisë, zëvendëskryeministri Zhang Guoqing vuri në pah rëndësinë e inovacionit teknologjik dhe mbrojtjes ekologjike në këtë projekt strategjik.
Ndërsa Kina e paraqet projektin si një hap drejt energjisë së qëndrueshme dhe zhvillimit rajonal, ai tashmë ka shtuar tensionet në një rajon të ndjeshëm politikisht dhe gjeografikisht. Rrjedhat ujore të përbashkëta dhe politikat kombëtare të zhvillimit mbeten një fushë e ndërlikuar ku ndikimi mjedisor dhe ai gjeopolitik janë të pandarë.
