Nga Hussein Kalout
Në prill 2025, kur Donald Trump shpalli tarifat e “Ditës së Çlirimit” për dhjetëra vende, Brazili u prek lehtë me taksa prej 10 përqind për eksportet drejt SHBA-së, duke i shpëtuar tarifave të rënda të vendosura ndaj disa aleatëve. Por në korrik, Trump ngriti tarifat për eksportet braziliane në 50 përqind, një nga normat më të larta globalisht, duke ngritur alarmin për një luftë tregtare me ekonominë më të madhe të Amerikës Latine. Kjo lëvizje nxjerr në pah gatishmërinë e Trump për të përdorur tarifat jo vetëm për të negociuar marrëveshje tregtare apo për të ulur deficitet, por si një mjet për të ndikuar në politikën e brendshme të Brazilit.
Sulmi i SHBA-së ndaj Sovranitetit Brazilian
Shtëpia e Bardhë justifikoi tarifat e reja duke cituar “persekutimin, frikësimin dhe ndjekjen penale të motivuar politikisht” të ish-presidentit brazilian Jair Bolsonaro, aleat i Trump, i cili përballet me gjyqin për organizimin e një tentative për grusht shteti pas humbjes në zgjedhjet e 2022. SHBA-ja ka revokuar vizat për tetë nga 11 gjyqtarët e Gjykatës së Lartë Federale të Brazilit dhe ka vendosur sanksione ekonomike, sipas Aktit Global Magnitsky, kundër gjyqtarit Alexandre de Moraes, që mbikëqyr çështjen e Bolsonaros. Këto veprime, që përkojnë me fillimin e gjyqit të Bolsonaros, përbëjnë sulme të drejtpërdrejta ndaj legjitimitetit të institucioneve demokratike të Brazilit.
Qeveria braziliane i sheh këto masa, së bashku me tarifat, si shkelje të sovranitetit dhe përpjekje për të dobësuar Presidentin Luiz Inácio Lula da Silva përpara zgjedhjeve të tetorit 2026. Veprimet e Trump kanë minuar besueshmërinë e SHBA-së si partner i Brazilit, një vend me të cilin ka pasur mbi dy shekuj bashkëpunim diplomatik dhe ekonomik.
Reagimi Brazilian dhe Rritja e Ndikimit të Kinës
Tarifat dhe sanksionet e SHBA-së kanë shkaktuar një reagim të fortë në Brazil. Sondazhet tregojnë se shumica e brazilianëve kundërshtojnë veprimet e Trump, duke dobësuar mbështetjen për Bolsonaron dhe bllokun e tij të krahut të djathtë. Kjo ka shtyrë edhe elitat konservatore të biznesit, dikur pro-amerikane, të mbështesin strategjinë e Lulës për diversifikimin e partneriteteve ekonomike dhe uljen e varësisë nga SHBA-ja.
Kjo situatë ka krijuar hapësirë për Kinën për të zgjeruar ndikimin e saj në Brazil. Pekini ka intensifikuar investimet në sektorë strategjikë si energjia, bujqësia, mbrojtja, teknologjia, automobilat dhe infrastruktura, përfshirë një hekurudhë transkontinentale për të lidhur oqeanet Atlantik dhe Paqësor. Këto zhvillime jo vetëm që gërryejnë pozicionin e SHBA-së, por rikalibrojnë balancën rajonale të pushtetit, duke e shtyrë Brazilin drejt një zgjedhjeje të vështirë mes Uashingtonit dhe Pekinit.
Një Histori Bashkëpunimi në Rrezik
Historikisht, marrëdhëniet SHBA-Brazil kanë qenë të bazuara në interesa të përbashkëta dhe stabilitet rajonal. Gjatë Luftës së Dytë Botërore, Brazili lejoi SHBA-në të ndërtonte baza ajrore në këmbim të ndihmës ekonomike. Marrëveshja e Bashkëpunimit të Mbrojtjes e 2010-ës thelloi lidhjet e sigurisë, ndërsa tregtia dypalëshe, me një suficit amerikan prej 400 miliardë dollarësh në dekadën e fundit, pasqyron avantazhin e SHBA-së.
Megjithatë, tensionet nuk kanë munguar. Gjatë presidencës së Lulës (2003–2011) dhe Dilma Rousseff (2011–2016), Brazili ndoqi një politikë të jashtme autonome, duke kundërshtuar pushtimin e Irakut (2003), duke themeluar BRICS (2009) dhe duke ndërmjetësuar për çështjen bërthamore të Iranit (2010). Lidhjet e forta të Brazilit me Kinën, veçanërisht pas humbjes së Bolsonaros, kanë shqetësuar Uashingtonin.
Brazili e sheh rendin e udhëhequr nga SHBA-ja në rënie dhe aspiron të luajë një rol udhëheqës në një botë shumëpolare. BRICS ka qenë kyç për këtë vizion, duke mundësuar bashkëpunime si Banka e Re e Zhvillimit dhe uljen e varësisë nga dollari. Megjithatë, Lula mbetet i hapur për negociata me SHBA-në, por stili konfrontues i Trump, i bazuar në shtrëngim dhe diplomaci transaksionale, pengon bashkëpunimin.
Strategjia e Trump dhe Pasojat e Saj
Veprimet e Trump mund të synojnë ose negociata tregtare, ose ndryshimin e regjimit në Brazil. Sinjalet nga Shtëpia e Bardhë dhe suficiti tregtar i SHBA-së sugjerojnë të dytën. Rrethi i Trump e sheh Brazilin si kërcënim për supremacinë amerikane për shkak të lidhjeve me Kinën, ndërsa Lula perceptohet si i paparashikueshëm për shkak të fokusit të tij në Jugin global. Bolsonaro, i gatshëm për lëshime ndaj SHBA-së, shihet si alternativë e favorshme.
Megjithatë, strategjia e Trump mund të dështojë. Lula ka përfituar nga një efekt “mbledhje rreth flamurit”, duke forcuar mbështetjen e brendshme. Edhe elitat konservatore e pranojnë rëndësinë e Kinës si partner ekonomik. Sanksionet drakoniane mund të forcojnë më tej pozicionin e Lulës, duke siguruar rizgjedhjen e tij në 2026.
Sanksionet kundër Gjykatës së Lartë Federale kanë zemëruar pothuajse të gjitha forcat politike në Brazil, përveç mbështetësve të Bolsonaros. Këto veprime shihen si fyerje ndaj demokracisë braziliane, duke dobësuar edhe sektorët pro-amerikanë si agrobiznesi dhe industria.
Përgjigjja e Brazilit dhe Riorientimi Gjeopolitik
Brazili ka nisur masa hakmarrëse përmes Ligjit të Reciprocitetit Ekonomik, me CAMEX-in që vlerëson tarifat e SHBA-së deri në fund të shtatorit 2025. Qeveria po zbut ndikimin e tarifave duke blerë produkte vendase si açaí dhe mjaltë për programe kombëtare. Ministri i Financave, Fernando Haddad, ka sugjeruar sfida ligjore në gjykatat amerikane dhe forcimin e lidhjeve tregtare me vende si Kanadaja, e cila planifikon një marrëveshje me Mercosur.
Kina ka shfrytëzuar situatën, duke rritur importet e produkteve braziliane si kafeja dhe mishi. Sektori privat brazilian dhe disa elita të krahut të djathtë tani e shohin Pekinin si një partner më të qëndrueshëm se SHBA-ja, duke përshpejtuar një anim gjeopolitik drejt Kinës.
Pasojat për një Botë Shumëpolare
Qasja e Trump po dëmton fuqinë e butë të SHBA-së dhe po forcon pozicionin e Kinës, duke dobësuar strukturat që mbështetën supremacinë amerikane. Kjo përshpejton ngritjen e një rendi shumëpolar, të cilin Brazili synon ta drejëtojë. Qarqet diplomatike të Brazilit besojnë se SHBA-ja mund të mbetet një partner i pabesueshëm edhe pas mandatit të Trump në 2029.
Nëse Brazili rreshtohet më fort me Kinën, firmat kineze do të integrohen më tej në sektorët strategjikë, duke kufizuar aftësinë e Brazilit për të ndërmjetësuar mes Perëndimit dhe Jugut global. Kjo do të zvogëlojë fleksibilitetin diplomatik të Brazilit dhe do të komplikojë aspiratat e tij për lidership global.
Në prag të zgjedhjeve të 2026-ës, debatet politike në Brazil po polarizohen. Opozita paralajmëron për varësi nga Kina, ndërsa qeveria e sheh diversifikimin si thelbësor për sovranitetin. Agresioni i Trump e ka vendosur Brazilin në një pozicion të vështirë, duke e detyruar të lundrojë mes autonomisë dhe presionit të fuqive të mëdha në një botë gjithnjë e më të ndarë.
