Kryeministri në detyrë, Albin Kurti, mori pjesë në edicionin e dytë të Forumit “Zá n’Kujtesë”, kushtuar helmimeve të nxënësve shqiptarë gjatë viteve 1990–1992. Aktiviteti, i realizuar nga Instituti për Hulumtimin e Krimeve të Kryera gjatë Luftës në Kosovë në bashkëpunim me MAShTI-n, solli dokumente, fotografi dhe dëshmi që rikthejnë një nga periudhat më të rënda të represionit serb.
Në fjalën e tij, Kurti e quajti helmimin masiv të nxënësve “një nga krimet më makabre dhe më djallëzore të shtetit okupator serb”. Ai rikujtoi se vetë ishte nxënës kur rastet e helmimeve u shfaqën në pranverën e vitit 1990 në Prishtinë.
Kronologjia e helmimeve
Kurti përmendi se rastet e para u regjistruan:
-
më 21 mars 1989 në Klinë,
-
më 6 dhjetor 1989 në Prizren,
vetëm pak ditë para suprimimit të autonomisë së Kosovës.
Nga marsi i vitit 1990, helmimet u përhapën në 20 qytete dhe 11 fshatra të Kosovës, përfshirë edhe raste në fabrika si “Emin Duraku”, “Ballkan” dhe “Polet”. U raportua edhe helmimi i fëmijëve në çerdhën “Emin Duraku” në Gjakovë.
20 marsi 1990 u shënua si dita më e rëndë, ndërsa Ferizaj rezultoi komuna me numrin më të madh të të helmuarve. Sipas vlerësimeve, numri i përgjithshëm i nxënësve të helmuar ka arritur në 7,421.
Pengimi i hetimeve nga autoritetet serbe
Sipas Kurtit, regjimi serb:
-
pengoi analizat mjekësore,
-
fshehu provat,
-
arrestoi 48 studentë të Fakultetit të Mjekësisë për ofrim “të paautorizuar” të ndihmës.
“Pavarësisht kamuflimit, krimet kanë lënë pas një sasi të madhe dëshmish”, theksoi ai.
Rëndësia e dokumentimit
Kryeministri theksoi se dokumentimi institucional i këtyre krimeve është kritik për:
-
të vërtetën historike,
-
hartimin e politikave,
-
kërkimet shkencore dhe juridike,
-
ruajtjen e kujtesës kolektive.
Ai rikujtoi se Instituti për Hulumtimin e Krimeve të Kryera gjatë Luftës po krijon një qendër arkivore dhe audiovizuale për studiuesit dhe opinionin publik.
Në fund, Kurti tha se ruajtja e kujtesës historike dhe mbledhja e dëshmive është mënyra më e mirë për të penguar përsëritjen e krimeve dhe rikthimin e ideologjive shtypëse.
