Rusia vazhdon t’i bëjë presion Ukrainës që të tërheqë forcat nga Donbasi – një rajon i cili prej më shumë se një dekade është kthyer në vijën kryesore të përplasjes së dy shteteve. Por çfarë ka realisht Donbasi që e bën Moskën kaq të vendosur ta marrë të gjithë nën kontroll?
Një histori që filloi në 2014
Kur Rusia pushtoi territorin ukrainas një dekadë më parë, ajo aneksoi me shpejtësi Krimenë dhe nisi operacionet e para ushtarake në lindje të vendit. Objektivi kryesor ishte Donbasi – rajoni i përbërë nga Donetsku dhe Luhansku.
Edhe sot, në vitin 2025, Moska vazhdon betejën për të marrë krejt territorin, ndërsa Shtetet e Bashkuara po i shtyjnë palët drejt një marrëveshjeje paqeje. Presidenti amerikan Donald Trump ka thënë se Rusia po “lëshon pe” vetëm duke pranuar ndalimin e luftës, ndërsa Ukraina duhet të bëjë kompromiset më të mëdha.
Çfarë kontrollon Rusia dhe çfarë mbron Ukraina?
Luhansku është pothuajse tërësisht nën kontroll rus. Situata është ndryshe në Donetsk, ku Ukraina vazhdon të mbajë rreth 6,600 kilometra katrorë tokë të fortifikuar për vite me radhë.
Sipas analizave të Institutit për Studimin e Luftës (ISW), edhe me ritmin aktual të ofensivës, rusëve do t’u duhen deri në gusht 2027 për të pushtuar plotësisht Donetskun.
Kievi për më shumë se 11 vjet ka investuar në “rripin e fortesës” — një zinxhir i gjatë fortifikimesh, llogore, minash dhe pengesash kundër tankeve. Ky është arsyeja pse përparimi rus është i ngadaltë dhe i kushtueshëm.
Pse Donbasi është kaq i rëndësishëm ekonomikisht?
Para luftës së vitit 2014, Donbasi ishte zemra industriale e Ukrainës:
-
prodhonte qymyr, çelik dhe kimikate,
-
kishte ndërmarrjet më të mëdha eksportuese,
-
përbënte rreth 15.7% të PBB-së së vendit dhe pothuajse po aq të popullsisë.
Nga pushtimi rus i asaj periudhe, Ukraina humbte afro 8% të PBB-së çdo vit – mbi 80 miliardë euro në total deri më 2021.
Tani minierat janë mbyllur, fabrikat e shkatërruara dhe qytete të tëra të braktisura.
Çfarë kërkon realisht Moska?
Dokumentet e rrjedhura tregojnë se Rusia kërkon:
-
largimin e ushtrisë ukrainase nga i gjithë Donbasi, përfshirë zonat që nuk i ka pushtuar dot,
-
njohjen nga SHBA se ky territor është rus,
-
garanci të gjera sigurie që shkojnë përtej konfliktit në Ukrainë.
Ndihmësi i Putinit, Yuri Ushakov, madje deklaroi hapur se “i gjithë Donbasi i përket Rusisë”.
A do të tërhiqet Ukraina nga territori i saj?
Presidenti ukrainas Volodymyr Zelenskyy thotë se SHBA po sugjeron krijimin e një “zone të lirë ekonomike” ose “zone të demilitarizuar” në pjesët e Donbasit që Ukraina mban ende.
Por ai paralajmëron se kjo është jashtëzakonisht e rrezikshme:
“Nëse njëra palë largohet dhe pala tjetër qëndron aty ku është, çfarë i ndalon rusët të vijnë dhe ta marrin përsëri? Madje edhe të maskuar si civilë?”
Zelenskyy thotë se çdo lëshim territorial do të duhej të votohej nga qytetarët, qoftë përmes zgjedhjeve ose referendumit.
Fati i njerëzve të Donbasit
Nga viti 2014 deri 2021:
-
2 milionë ukrainas u detyruan të largohen nga shtëpitë,
-
një numër i ngjashëm u detyrua të jetojë nën pushtimin rus.
Edhe sot, rajoni mbetet një nga zonat më të rrezikshme dhe më të militarizuara në Evropë.
