Ndërhyrjet ruse në sistemet e navigimit satelitor kanë shkaktuar një krizë në sigurinë ajrore evropiane, me një rritje të rasteve me 220% mes viteve 2021 dhe 2024, sipas të dhënave të IATA-s. Raste të shumta kanë përfshirë avionë civilë dhe anije tregtare, duke detyruar devijime fluturimesh, anulime linjash dhe ulje emergjente.
Rasti Von der Leyen
Një nga incidentet më të bujshme ndodhi kur avioni i Presidentes së Komisionit Evropian, Ursula von der Leyen, u detyrua të bënte ulje emergjente në Bullgari pasi humbi sinjalin GPS. Ekuipazhi u orientua me harta të printuara për të siguruar një ulje të sigurt.
Antenat ruse dhe bazat e kamufluara
Në qendër të dyshimeve janë antenat gjigante ruse, përfshirë një strukturë 40 metra të lartë në Okunevo, Kaliningrad, vetëm 98 km nga Gdańsku, e cila mendohet të jetë përgjegjëse për mijëra raste të bllokimit dhe shtrembërimit të sinjaleve. Pajisje të ngjashme janë identifikuar edhe në Baltiysk, Yantarnyy, pranë Shën Petersburgut, përgjatë kufirit me Ukrainën dhe afër kufirit me Estoninë.
Sipas burimeve perëndimore, antenat menaxhohen nga Brigada e 16-të në Kursk dhe Regjimenti i 218-të, njësi të specializuara të ushtrisë ruse për luftën elektronike.
Efektet në aviacionin civil
Raportet tregojnë se dhjetëra avionë mes Evropës dhe Lindjes së Mesme kanë përjetuar probleme serioze me GPS. Në gusht 2024, mes 90 dhe 150 avionë në ditë raportuan ndërprerje të sinjaleve, ndërsa një vit më parë 1.400 fluturime në ditë ishin prekur.
Fenomeni nuk kufizohet vetëm në avionë. Anijet civile dhe linjat tregtare kanë raportuar të njëjtat pengesa, duke rritur shqetësimet për sigurinë e transportit ndërkombëtar.
Llojet e ndërhyrjes
Ekspertët shpjegojnë se Rusia përdor dy metoda kryesore:
-
Jamming – bllokim i sinjalit satelitor
-
Spoofing – shtrembërim i të dhënave të pozicionit
Këto ndërhyrje kanë çuar në devijimin e avionëve (si një Boeing 737 i Ryanair në janar 2024), në anulimin e linjave ajrore (si Finnair drejt Tartu, Estoni), si edhe në mbylljen e përkohshme të aeroporteve në zonat e prekura.
Reagimi ndërkombëtar
Agjencia Evropiane e Sigurisë së Aviacionit (EASA) ka paralajmëruar për një evoluim të shpeshtësisë dhe kompleksitetit të ndërhyrjeve. Ndërkohë, disa gjeneralë evropianë kanë propozuar çaktivizimin e antenës së Kaliningradit, por ideja është refuzuar për shkak të kundërshtimit amerikan dhe frikës për përshkallëzimin e konfliktit.
Në qershor 2025, në një takim të IATA-s, u kërkua ndërhyrja e ICAO-s (agjencia e OKB-së për aviacionin civil), por vendimmarrja mbetet e bllokuar për shkak të ndikimit të delegacionit rus.
