A po zhvendoset vëmendja e rrezikshme e Moskës nga Evropa drejt Gjirit të Guinesë?
Rusia po përforcon praninë e saj në Afrikë me një strategji të kujdesshme dhe afatgjatë, veçanërisht në Afrikën Perëndimore. Ndërsa burimet ushtarake të saj janë të angazhuara thellë në konfliktin e Ukrainës, Moska ka zgjedhur të mos përfshihet drejtpërdrejt në trazirat e fundit të Kaukazit Jugor dhe Lindjes së Mesme. Megjithatë, një përjashtim i rëndësishëm vihet re në Afrikën Perëndimore, ku Rusia po investon me qëllim. Pas kryengritjes së dështuar të shefit të Grupit Wagner, Yevgeny Prigozhin, në qershor 2023, qeveria ruse krijoi Korpusin e Afrikës, një njësi paraushtarake të lidhur ngushtë me zinxhirin e komandës ushtarake. Ky korpus ka marrë përsipër gradualisht operacionet e mëparshme të Wagnerit në kontinent dhe është zgjeruar në Burkina Faso dhe Niger, me shenja se synon të vendoset edhe në Benin dhe Togo. Këto lëvizje tregojnë se Rusia po përpiqet të krijojë një bazë të qëndrueshme në rajon, duke e parë Afrikën Perëndimore si një platformë strategjike për të ndërtuar ndikimin e saj pas përfundimit të luftës në Ukrainë, kur forcat ushtarake konvencionale mund të lirohen për misione të tjera.
Strategjia e Kremlinit: Investime të Ulëta dhe Rrezik Minimal
Kremlini po ndjek një qasje të qëllimshme, me investime të ulëta dhe rrezik minimal, për të zgjeruar ndikimin e Korpusit të Afrikës. Kjo njësi shoqërohet me korporata shtetërore ruse që synojnë të sigurojnë marrëveshje biznesi, duke e integruar praninë ushtarake me interesa ekonomike. Zgjedhja e vendeve të synuara duket se fokusohet në sigurimin e aksesit në portet e Gjirit të Guinesë, një rajon i pasur me hidrokarbure dhe një nyje kyçe tranziti detar. Për momentin, prania e Korpusit të Afrikës është modeste dhe ka pasoja të kufizuara për sigurinë e SHBA-së dhe Evropës. Megjithatë, me zgjerimin e saj, Rusia mund të fitojë qasje në burime minerale të vlefshme, të forcojë qeverisjen autoritare dhe të projektojë fuqi detare në krahun jugor të NATO-s. Kjo zhvillim kërkon vëmendje të ngushtë nga politikëbërësit amerikanë dhe evropianë, të cilët duhet të koordinojnë një përgjigje efektive për të kufizuar ndikimin rus.
Origjina dhe Evolucioni i Korpusit të Afrikës
Pas kryengritjes së dështuar të Prigozhin, Ministria e Mbrojtjes ruse krijoi Korpusin e Afrikës pas samitit Rusi-Afrikë në korrik 2023. Strukturat e lidhura me ministrinë dhe inteligjencën ushtarake, si “Redut” dhe “Konvoy”, shërbyen si kanale fillestare për rekrutim. Zëvendësministri i Mbrojtjes Yunus-bek Yevkurov dhe Gjenerali Andrei Averyanov, komandant i Shërbimit të Veprimit Special, janë figurat kryesore publike të njësitit. Megjithëse komanda operacionale nuk është e dokumentuar hapur, Korpusi pretendon të përbëhet nga njësi elitare dhe kompani private ushtarake. Pas dështimit për të rekrutuar 40,000 persona, Rusia uli objektivat, dhe në maj 2024, Ministria e Mbrojtjes e Mbretërisë së Bashkuar vlerësoi se njësia ka mbi 2,000 ushtarë dhe oficerë.
Korpusi po kërkon të rritet më tej, duke përdorur infrastrukturën e dikurshme të rekrutimit të Wagnerit në mediat sociale. Rekrutuesit promovojnë operacionet e tyre përmes intervistave dhe një faqeje zyrtare interneti, ku detajohen kërkesat (arsimore, ligjore, mjekësore) dhe përfitimet, duke ofruar paga të barabarta me ato të ushtarëve në Ukrainë. Njësia kërkon specialistë të ndryshëm, nga operatorë tankesh dhe dronësh deri te përkthyes dhe inxhinierë.
Hyrja në Sahel dhe Zgjerimi Rajonal
Që nga krijimi dy vjet më parë, Korpusi i Afrikës ka treguar interes të veçantë për Sahelin, një rajon të prekur nga grushtet ushtarake dhe ndjenja anti-franceze. Në Mali, ai bashkëpunoi me Wagnerin edhe pas vdekjes së Prigozhin, dhe pas një humbjeje të rëndë të Wagnerit në Tinzaouaten në korrik 2024, Korpusi mori mundësinë për të afirmuar praninë e tij. Ky proces u përshpejtua në pranverën 2025 me vizitën e Yevkurovit dhe u kurorëzua me njoftimin e “misionit të përfunduar” të Wagnerit në qershor 2025. Më pas, presidenti i përkohshëm i Malit, Assimi Goïta, vizitoi Rusinë, ku u takua me Putinin dhe Belousovin, duke treguar dëshirë për bashkëpunim të thelluar.
Korpusi është zhvendosur gjithashtu në Niger dhe Burkina Faso. Në Niger, pas grushtit shteti në vjeshtën 2023, Rusia fitoi mbështetje nga junta e re, dhe në prill 2024, 100 trupa të Korpusit mbërritën për të trajnuar ushtrinë lokale. Në Burkina Faso, pas grushtit të shtatorit 2022, Yevkurovi vizitoi në shtator 2023, dhe një kontingjent prej 100 instruktorësh u vendos, me plane për zgjerim të mëtejshëm, siç u diskutua gjatë vizitës së një delegacioni rus në korrik 2025.
Ambicie përtej Sahelit
Korpusi ka shfaqur interes edhe në vende të tjera. Raporte tregojnë praninë e instruktorëve në Guineanë Ekuatoriale dhe negociata me Kamerunin. Në Togo, një marrëveshje ushtarake u ratifikua nga Duma në korrik 2025, duke përfshirë ushtrime të përbashkëta dhe shkëmbim inteligjence. Në Benin, Rusia planifikon një marrëveshje të ngjashme, duke shpresuar që vizitat e anijeve luftarake të bëhen traditë. Benin dhe Togo, me pozicionin e tyre gjeostrategjik në Gjirin e Guinesë, ofrojnë qasje në porte si Lomé dhe São Tomé, të rëndësishme për operacionet në Sahel. Marina ruse ka përdorur tashmë portin e Konakrit për transport armësh.
Rrezik i Ulët dhe Lojë e Gjatë
Deri më tani, Korpusi ka shmangur misione me rrezik të lartë, duke u përqendruar në trajnim dhe zbatim ligji, përveç në Mali, ku ka pësuar humbje kundër kryengritësve. Rusia po siguron gjithashtu logjistikë të qëndrueshme, duke zgjeruar bazat në Libi dhe duke eksploruar portet algjeriane pas rënies së Assadit në dhjetor 2024. Kjo infrastrukturë mund të mbështesë zgjerimin e ardhshëm të operacioneve.
Roli në Aleancën e Sahelit dhe Politikë e Jashtme
Korpusi luan rol qendror në objektivat e Rusisë në Afrikën Perëndimore, veçanërisht përmes Aleancës së Shteteve të Sahelit (Mali, Niger, Burkina Faso). Rusia i ka angazhuar këto vende me marrëveshje për satelitë mbikëqyrjeje (shtator 2024) dhe energji bërthamore, duke mbështetur një forcë ushtarake të përbashkët (prill 2025). Togo mund të jetë kandidat për t’iu bashkuar aleancës. Kremlini po konsolidon ndikimin edhe me iniciativa kulturore, si “Shtëpitë Ruse” dhe Departamenti i Ri për Partneritet me Afrikën, duke promovuar një narrativë “anti-neokoloniale” kundër Perëndimit.
Përtej Luftës së Ukrainës: Mundësi dhe Sfida
Rusia po eksploron fitime tregtare përmes Korpusit, me marrëveshje për miniera ari në Burkina Faso, uranium në Niger dhe rafineri në Mali. Megjithatë, konkurenca me Kinën, Iranin dhe të tjerët po rritet. Disa vëzhgues e konsiderojnë Korpusin si prioritet të ulët për SHBA-në, por rritja e dhunës në Sahel dhe kërkesa e udhëheqësve autoritarë mund ta bëjnë më të rëndësishëm. Pas luftës në Ukrainë, një “tronditje mercenare” mund të ndodhë në Afrikë, duke shfrytëzuar demografinë e favorshme dhe burimet natyrore të kontinentit.
Duke u bazuar në trashëgiminë sovjetike, Rusia po përpiqet të largojë vendet afrikane nga Perëndimi, duke shfrytëzuar portet e Gjirit të Guinesë për projektime detare. Megjithëse burimet e saj mund të jenë të kufizuara, lëvizjet aktuale nuk duken oportuniste, dhe pa një përgjigje të koordinuar perëndimore, ndikimi rus mund të rritet. SHBA-ja dhe Evropa, veçanërisht pas ndryshimeve në politikën e jashtme të administratës Trump, duhet të adoptojnë një strategji gjithëpërfshirëse, duke përfshirë ndihmën dhe kundërshtimin e dezinformimit rus.
Për Autoren
Hanna Notte, Ph.D., është drejtoreshë e Programit të Euroazisë për Mospërhapjen e Armëve në Qendrën James Martin dhe bashkëpunëtore e lartë jo-rezidente në Qendrën për Studime Strategjike dhe Ndërkombëtare. Ajo fokusohet në politikën e jashtme dhe sigurinë e Rusisë, Lindjen e Mesme dhe kontrollin e armëve bërthamore.
