Udhëheqësit e vendeve anëtare të BRICS janë mbledhur në Rio de Janeiro për një samit dy-ditor që po mbahet në një atmosferë të mbushur me sfida diplomatike dhe përçarje të brendshme. Megjithëse samiti synon të forcojë bashkëpunimin mes vendeve në zhvillim, mungesa e dy figurave kryesore – Presidentit kinez Xi Jinping dhe Presidentit rus Vladimir Putin – ka vënë në pikëpyetje efektivitetin e forumit këtë vit.
Xi, për herë të parë që nga viti 2012, mungon në një samit të BRICS, ndërsa Putin mori pjesë përmes videokonferencës për shkak të urdhër-arrestit ndërkombëtar që vazhdon të rëndojë mbi të pas pushtimit të Ukrainës. Në mungesë të tyre, dominuan mesazhet për mbrojtjen e rendit shumëpalësh, kritika ndaj tarifave të larta dhe përpjekje për të ruajtur unitetin mes anëtarëve të rinj dhe të vjetër.
Deklaratë kritike, por pa përmendur SHBA-në
Deklarata përfundimtare e samitit shprehu “shqetësim të thellë” për rritjen e tarifave, duke i cilësuar ato si të papajtueshme me rregullat e Organizatës Botërore të Tregtisë (OBT). Pa përmendur drejtpërdrejt Presidentin amerikan Donald Trump, dokumenti nënvizoi se këto barriera “kërcënojnë tregtinë globale, zinxhirët e furnizimit dhe sjellin pasiguri ndërkombëtare”.
Presidenti i Brazilit, Luiz Inácio Lula da Silva, i cili është edhe nikoqir i samitit, kritikoi ashpër vendimin e NATO-s për rritjen e shpenzimeve ushtarake me 5% të PBB-së deri më 2035. “Është gjithmonë më e lehtë të investosh në luftë sesa në paqe”, deklaroi Lula në hapje të punimeve.
Irani i pranishëm, por jo në nivel presidencial
Në vend të presidentit të sapozgjedhur Masoud Pezeshkian, i cili pritej të merrte pjesë para sulmeve ndaj Iranit në qershor, delegacioni iranian u përfaqësua nga ministri i jashtëm Abbas Araghchi. Ai u bëri thirrje të gjitha vendeve anëtare të OKB-së që të dënojnë sulmet izraelite në rajon, duke i cilësuar si “pushtim” dhe duke akuzuar SHBA-të për bashkëpërgjegjësi në shkeljen e të drejtave ndërkombëtare.
Rritja e tensioneve gjeopolitike dhe përpjekja për kohezion
Takimi në Rio shënon një ndryshim të qasjes krahasuar me samitin e vitit të kaluar në Kazan të Rusisë, ku u promovuan alternativa ndaj sistemit të pagesave të dominuara nga SHBA, si përgjigje ndaj sanksioneve të vendosura ndaj Moskës pas pushtimit të Ukrainës. Megjithatë, deklarata e këtij viti për Ukrainën ishte e rezervuar: “Ne rikujtojmë qëndrimet tona kombëtare të shprehura më herët në Këshillin e Sigurimit dhe Asamblenë e Përgjithshme të OKB-së,” thuhet në dokument.
Eksperti i marrëdhënieve ndërkombëtare João Alfredo Nyegray nga Universiteti Katolik Papnor i Paranás theksoi: “BRICS ka potencial të paraqitet si alternativë ndaj një bote të paqëndrueshme, por mungesa e udhëheqjes dhe pasiguria për përfaqësimin nga vende si Egjipti, Arabia Saudite dhe Emiratet e Bashkuara e bën të vështirë vendosjen e një poli të ri koheziv global.”
Brazili: kujdes i shtuar ndaj tarifave të Trump
Sipas profesoreshës Ana Garcia nga Universiteti Federal Rural i Rio de Janeiros, Brazili ka përzgjedhur gjashtë prioritete më pak të debatueshme për samitin: bashkëpunimi në shëndetësi globale, inteligjencë artificiale, klimë, tregti, siguri dhe zhvillim institucional. Kjo strategji synon të shmangë tensionet me SHBA-në, veçanërisht në dritën e kërcënimeve të Presidentit Trump për tarifa 100% kundër bllokut nëse BRICS ndërmerr hapa për të minuar dollarin.
“Brazili dëshiron të mos bëhet objektiv i Shtëpisë së Bardhë dhe po ndjek një qasje të kujdesshme për të mbrojtur ekonominë e vet”, tha Garcia.
Një BRICS i zgjeruar, por jo ende i unifikuar
Grupi i themeluar nga Brazili, Rusia, India, Kina dhe Afrika e Jugut ka pësuar zgjerim të shpejtë, duke përfshirë Indonezinë, Iranin, Egjiptin, Etiopinë dhe Emiratet e Bashkuara Arabe si anëtarë të rinj. Gjithashtu, 10 vende të tjera – përfshirë Bjellorusinë, Kubën dhe Vietnamin – janë përfshirë si partnerë strategjikë.
Kjo rritje ka nxitur nevojën për zhvillim institucional, për të integruar më mirë anëtarët e rinj dhe për të rritur kohezionin e brendshëm të grupit.
Sipas studiuesit Bruce Scheidl nga Universiteti i Sao Paulos, pavarësisht tensioneve, samiti mbetet një mundësi e rëndësishme për vendet në zhvillim, veçanërisht në dritën e paqëndrueshmërisë që po shkaktojnë luftërat tregtare dhe monedhat e politizuara.
