Në një përshkallëzim të rëndë të konfliktit në Lindjen e Mesme, Presidenti i SHBA-së, Donald Trump, konfirmoi mbrëmë në një fjalim televiziv se avionët luftarakë amerikanë kanë goditur tre objekte bërthamore në territorin iranian. Në qendër të sulmeve ishin uzinat e pasurimit të uraniumit në Fordo, Natanz dhe Isfahan, të cilat përbëjnë shtyllën kurrizore të programit bërthamor të Iranit.
“Mbani mend, kanë mbetur shumë objektiva. Sonte ishte më e vështira dhe ndoshta më vdekjeprurësja deri tani. Por nëse paqja nuk vjen shpejt, ne do të godasim sërish – me precizion, shpejtësi dhe forcë”, deklaroi Trump në një ton të ashpër që sinjalizon vendosmërinë e Shtëpisë së Bardhë për të mos toleruar më veprimet e Teheranit.
Fordo, objektivi më i thellë dhe më i mbrojtur
Një nga objektivat kryesorë ishte Fordo, një objekt nëntokësor i vendosur në një shpat mali në jug të Teheranit. Fordo besohet se ndodhet 80 deri në 90 metra nën sipërfaqe dhe për dekada është konsideruar thuajse i paprekshëm nga goditjet konvencionale. Sulmi ndaj tij u bë me bombën amerikane GBU-57 Massive Ordnance Penetrator (MOP), e projektuar për të depërtuar thellë në betonin e bunkerëve. Megjithatë, ekspertët paralajmërojnë se nuk dihet ende shkalla e plotë e dëmit.
Izraeli konfirmon bashkëpunimin me SHBA-në
Zyrtarët izraelitë konfirmuan se kanë qenë në koordinim të plotë me Uashingtonin në planifikimin e këtyre goditjeve. Operacioni vjen pas një vale sulmesh ajrore izraelite më 13 qershor, të cilat kishin në shënjestër objekte strategjike iraniane, nën arsyetimin se Teherani ishte në prag të prodhimit të një arme bërthamore.
Irani paralajmëron për hakmarrje
Autoritetet iraniane kanë reaguar me kërcënime të ashpra. Teherani ka sinjalizuar se mund të hakmerret duke shënjestruar bazat amerikane në Lindjen e Mesme dhe ka paralajmëruar për rrezikun e një “lufte të përgjithshme rajonale”. Irani mund të veprojë kundër interesave amerikane në të paktën 19 baza ushtarake në rajon, përfshirë Bahreinin, Irakun, Katarin dhe Emiratet.
Një tjetër objektiv i mundshëm për hakmarrje është Ngushtica e Hormuzit, një rrugë strategjike për eksportin global të naftës. Ekspertët paralajmërojnë se bllokimi i kësaj rruge do të kishte ndikim të menjëhershëm mbi tregjet energjetike ndërkombëtare.
Si nisi konflikti?
Konflikti nisi më 13 qershor, kur Izraeli ndërmori një sulm të befasishëm ndaj dhjetëra objektivave ushtarake dhe bërthamore iraniane. Në kundërpërgjigje, Irani lëshoi qindra raketa dhe dronë drejt territorit izraelit. Shkëmbimet e sulmeve mes dy vendeve kanë vazhduar pa ndërprerje prej më shumë se një jave.
Shtetet e Bashkuara, që deri para pak ditësh ishin të përfshira në bisedime bërthamore me Iranin, tashmë janë bërë pjesë aktive e konfliktit. Trump kishte deklaruar vetëm dy ditë para sulmit se do t’i jepte Teheranit dy javë për të hyrë në negociata – por kjo afat kohor rezultoi të ishte më i shkurtër se pritej.
Tension i lartë edhe në Uashington
Në SHBA, ndërkohë, operacioni ka shkaktuar ndasi politike. Republikanët e kanë përshëndetur ndërhyrjen si të nevojshme për sigurinë kombëtare, ndërsa demokratët kanë paralajmëruar për një rrezik të madh për përfshirje në një luftë të re dhe të pafund në Lindjen e Mesme – një situatë që Trump vetë kishte premtuar se do ta shmangte gjatë fushatës së tij.
Situata në zhvillim
Ndërsa IAEA monitoron nga afër situatën dhe nuk raporton ndotje radioaktive jashtë Iranit, tensionet mbeten të larta dhe përshkallëzimi i mëtejshëm duket i mundshëm. Vëmendja botërore është tashmë e përqendruar në Lindjen e Mesme, mes frikës së një konflikti të gjerë rajonal me pasoja të paimagjinueshme.
