Bota po hyn në një epokë të re të pasigurisë bërthamore, ku modernizimi i arsenaleve dhe përfshirja e inteligjencës artificiale (IA) po e bëjnë më të ndërlikuar kontrollin e armëve. Ky është paralajmërimi i Institutit Ndërkombëtar të Kërkimeve për Paqen në Stokholm (SIPRI), në raportin e tij vjetor për vitin 2025, transmeton DW.
Sipas raportit, rreziku nga një luftë bërthamore është në rritje, ndërsa rregullat e kontrollit dhe çarmatimit janë dobësuar ndjeshëm. SIPRI shpreh shqetësim të thellë për faktin se gati të gjitha nga nëntë shtetet me arsenale bërthamore – përfshirë SHBA-në, Rusinë, Kinën, Britaninë e Madhe, Francën, Indinë, Pakistanin, Izraelin dhe Korenë e Veriut – kanë vazhduar ose intensifikuar programet e modernizimit të armëve të tyre në vitin 2024.
Dominimi i SHBA-së dhe Rusisë në arsenalet bërthamore
Nga 12.241 koka bërthamore të vlerësuara në fillim të vitit 2025, afërsisht 9.614 janë në përdorim të mundshëm ushtarak, ndërsa rreth 90% e tyre janë në zotërim të SHBA-së dhe Rusisë. Kina gjithashtu përmendet si vendi me rritjen më të shpejtë të arsenalit, me të paktën 600 koka bërthamore.
SIPRI paralajmëron se shtete të tjera si India, Pakistani dhe Izraeli kanë ndjekur trende të ngjashme për zgjerim dhe modernizim. Në veçanti, Izraeli dyshohet se po përmirëson objektin e prodhimit të plutoniumit në shkretëtirën e Negevit, pas sulmeve ndaj objekteve iraniane më 13 qershor 2025.
Lufta e Ftohtë e re: Armatimi + Inteligjencë Artificiale
Drejtori i SIPRI-t, Dan Smith, thekson se garat e reja të armatimeve nuk janë më vetëm çështje numrash, por teknologjie dhe inteligjence artificiale. Kjo sjell rrezik më të madh se gjatë Luftës së Ftohtë.
“Gara e ardhshme për armët bërthamore do të jetë po aq e rëndësishme sa ajo për inteligjencën artificiale dhe hapësirën kibernetike”, paralajmëron Smith.
Në këtë kontekst, IA rrit potencialin për vendime të shpejta, por edhe për gabime fatale. Ai përmend shembullin e Stanislav Petrov, oficeri sovjetik që në vitin 1983 parandaloi një sulm të mundshëm bërthamor duke refuzuar të raportojë një alarm të rremë. Smith pyet: “Kush do ta luajë rolin e Petrovit në epokën e IA-së?”
Fundi i çarmatimit?
Pas përfundimit të Luftës së Ftohtë, numri i kokave bërthamore ra nga rreth 64.000 në nivele më të ulëta. Por, sipas SIPRI-t, këto përpjekje po zbehen, dhe bota mund të përballet me një rikthim të armatimeve masive. Lufta në Ukrainë, modernizimi i armëve në SHBA dhe dalja e Rusisë nga traktati “New START” vetëm e kanë përshpejtuar këtë proces.
Raporti përfundon me një thirrje për veprim të menjëhershëm ndërkombëtar për të forcuar kontrollet dhe për të rregulluar përdorimin e teknologjive të reja në sistemet e armëve bërthamore.
Burimi: Deutsche Welle (DW) / Instituti SIPRI – Raporti Vjetor 2025
