Në fillim të vitit 2025, bota e teknologjisë u trondit kur kompania kineze DeepSeek prezantoi modelin e saj të inteligjencës artificiale R1, një teknologji e hapur dhe e personalizueshme që sfidon disa nga modelet më të avancuara amerikane. Pavarësisht kufizimeve të SHBA-së për eksportin e gjysmëpërçuesve të avancuar, DeepSeek arriti të krijojë një model konkurrues, duke ngritur alarmin për epërsinë e mundshme të Kinës në IA. Tani, një tjetër kompani kineze, Moonshot AI, ka lançuar Kimi K2, një model të hapur që kryen detyra komplekse në mënyrë autonome, duke u cilësuar si një moment vendimtar në garën globale të IA-së.
Një Kërcënim Përtej Teknologjisë
Kërcënimi i modeleve të hapura kineze nuk qëndron vetëm te kapaciteti i tyre për të kapërcyer SHBA-në në teknologji, por te aftësia për të fituar ndikim global përmes fuqisë së butë. Sipas të dhënave, aplikacioni DeepSeek R1 numëronte 33 milionë përdorues aktivë globalë në janar 2025, një shifër që u trefishua në 97 milionë deri në prill. Për më tepër, mbi 500 versione derivate të R1 u shkarkuan 2.5 milionë herë vetëm në janar, duke treguar se personalizimi i këtyre modeleve i bën ato jashtëzakonisht tërheqëse për përdoruesit, veçanërisht në vendet në zhvillim.
Modelet e hapura, si R1 dhe Kimi K2, ofrojnë zgjidhje me kosto të ulët për nevojat lokale në fusha si kujdesi shëndetësor, arsimi dhe fuqia punëtore. Kjo qasje jo vetëm që plotëson kërkesën për IA të përballueshme, por edhe pozicionon Kinën si një bamirëse teknologjike në rajone si Afrika, Azia, Amerika Latine dhe Lindja e Mesme.
Fuqia e Butë si Armë Strategjike
Në ndryshim nga SHBA-ja, ku fokusi ka qenë te modelet e mbyllura të IA-së dhe siguria kombëtare, Kina ka përqafuar një strategji të ekosistemit të hapur. Qeveria kineze mbështet ndarjen e teknologjive të IA-së për të rritur ndikimin global, veçanërisht në Jugun Global. Zëdhënësi i Ministrisë së Jashtme kineze, Guo Jiakun, deklaroi në shkurt 2025 se Kina synon të ndajë përfitimet e IA-së me botën, një qëllim i mbështetur nga iniciativa të mëdha shtetërore.
Fuqia e butë, siç përkufizohet në marrëdhëniet ndërkombëtare, bazohet te aftësia për të ndikuar përmes vlerave të përbashkëta dhe atraktivitetit kulturor. Kina po e shfrytëzon këtë duke ofruar teknologji të përparuar dhe të lirë, duke krijuar një imazh pozitiv si një partner global, ndryshe nga SHBA-ja, e cila perceptohet si më e fokusuar në kufizimin e aksesit për arsye sigurie.
Përparësia Kineze dhe Sfida për SHBA-në
Qasja kineze përqendrohet te modelet më të vogla, më efikase dhe më të lira për t’u zhvilluar, të cilat, pavarësisht kufizimeve teknologjike, mbeten vetëm pak prapa modeleve amerikane të mbyllura, si ato të OpenAI. Kjo i bën modelet kineze tërheqëse për vendet që duan të ndërtojnë infrastrukturën e tyre të IA-së pa shpenzime të mëdha. Barometri i Besimit Edelman 2025 tregoi se besimi në IA është më i lartë në vende si Kina, India dhe Nigeria, me 77% të indianëve që shohin përfitime pozitive, krahasuar me vetëm rreth 50% në SHBA.
Nëse SHBA-ja nuk rishikon strategjinë e saj, duke balancuar sigurinë me ndarjen e teknologjive inovative, rrezikon të humbasë ndikimin në diplomacinë teknologjike. Modelet e hapura amerikane, si Llama e Meta-s, janë të pakta dhe nuk konkurrojnë ende me shkallën e ndikimit të modeleve kineze. Për të ruajtur epërsinë, SHBA-ja duhet të promovojë modele të hapura që plotësojnë nevojat globale, duke shmangur perceptimin si një fuqi që kufizon aksesin në teknologji.
Mundësia për SHBA-në
Shtetet e Bashkuara kanë ende mundësinë të udhëheqin garën globale të IA-së duke zhvilluar dhe ndarë modele të hapura që konkurrojnë me ato kineze. Kjo do të forconte ndikimin e saj në vendet në zhvillim, ku optimizmi për IA-në është i lartë, dhe do të kundërshtonte strategjinë e fuqisë së butë të Kinës. Një strategji e rikalibruar, që kombinon inovacionin me qasjen globale, mund të sigurojë që teknologjitë amerikane të mbeten në qendër të infrastrukturës globale të IA-së.
Burimi: Owen J. Daniels dhe Hanna Dohmen, “China’s Overlooked AI Strategy: Beijing Is Using Soft Power to Gain Global Dominance,” Foreign Affairs, 2025.
