Të premten, më 15 gusht 2025, Presidenti i SHBA-së, Donald Trump, dhe Presidenti i Rusisë, Vladimir Putin, do të takohen në Alaskë për të diskutuar përfundimin e luftës trevjeçare në Ukrainë, ku Rusia kontrollon rreth 20% të territorit ukrainas. Ndër temat kryesore pritet të jetë “shkëmbimi i territoreve”, një propozim që ka ngritur shqetësime të mëdha në Kiev dhe ka ndezur debatin global. Çfarë do të thotë kjo për Ukrainën dhe rajonin?
Takimi dhe Propozimi për “Shkëmbim Territoresh”
Takimi në bazën ushtarake Elmendorf-Richardson, pranë Anchorage, vjen pas një ultimatumi të Trump për sanksione më të ashpra ndaj Rusisë nëse lufta nuk ndalet. Sipas burimeve, diskutimet mund të fokusohen në një marrëveshje ku Rusia do të mbajë kontrollin mbi disa zona të pushtuara, por jo të gjithë territorin që ka marrë. Në një konferencë shtypi në Shtëpinë e Bardhë, Trump deklaroi: “Rusia ka pushtuar një pjesë të madhe të Ukrainës. Ne do të përpiqemi t’i kthejmë një pjesë të këtij territori Ukrainës.”
Megjithatë, ideja e “shkëmbimit të territoreve” nënkupton që Ukraina mund të detyrohet të heqë dorë nga disa zona që ende kontrollon, një propozim që Presidenti ukrainas Volodymyr Zelenskyy e ka kundërshtuar ashpër. Të shtunën, Zelenskyy deklaroi se çdo marrëveshje që përfshin cedimin e tokës ukrainase Rusisë është e papranueshme dhe shkel kushtetutën e vendit. “Ukrainasit nuk do t’ua dorëzojnë tokën e tyre pushtuesve,” tha ai.
Çfarë Dëshiron Putini?
Putini ka përsëritur kërkesën për kontroll të plotë mbi katër rajonet lindore dhe jugore të Ukrainës: Luhansk, Donetsk, Zaporizhia dhe Kherson, të cilat Rusia i aneksoi ilegalisht në 2022, bashkë me Krimenë në 2014. Sipas Bloomberg, zyrtarë amerikanë dhe rusë po punojnë për një marrëveshje që mund të “ngrijë” vijën e frontit, duke i lejuar Rusisë të mbajë territoret e pushtuara. Përveç kësaj, Putini kërkon që Ukraina të braktisë ambiciet për anëtarësim në NATO dhe të mbetet neutrale, një kusht që Kievi e ka refuzuar kategorikisht.
Për të shtyrë përpara këto objektiva, Rusia ka intensifikuar ofensivën në Donbas, veçanërisht në Donetsk, ku synon të marrë qytete strategjike si Sloviansk dhe Kramatorsk. Sipas raporteve, Moska beson se avantazhi ushtarak i saj i lejon të negociojë nga një pozicion force.
Sa Territor Kontrollon Rusia?
Rusia kontrollon rreth 114,500 km², ose 20% e territorit të Ukrainës, përfshirë:
-
Donbas (Luhansk dhe Donetsk): Rusia zotëron 88% të Donbasit, me pothuajse të gjithë Luhanskun dhe tre të katërtat e Donetskut. Ukraina mban ende 6,600 km², por Rusia po përqendron forcat për të marrë qytetet e fundit të mëdha si Kramatorsk dhe Sloviansk.
-
Zaporizhia dhe Kherson: Rusia kontrollon rreth 75% të këtyre rajoneve, me lumin Dnieper si kufi de facto.
-
Zona të tjera: Pjesë të vogla të rajoneve Kharkiv, Sumy, Mykolaiv dhe Dnipropetrovsk janë nën kontrollin rus, përfshirë 400 km² në Sumy dhe Kharkiv.
Vija e frontit shtrihet për rreth 1,000 km, me luftimet më intensive të përqendruara në Donetsk, ku Rusia po përpiqet të sigurojë “brezin e fortesës”.
Çfarë Është “Brezi i Fortesës”?
“Brezi i fortesës” është një zonë strategjike 50 km e gjatë përgjatë autostradës midis qyteteve Kostiantynivka dhe Sloviansk, përfshirë qytetet kryesore si Kramatorsk dhe Druzhkivka. Këto qytete, që mbeten nën kontrollin ukrainas që nga 2014, janë qendra logjistike dhe administrative, duke shërbyer si pengesë kryesore për ambiciet territoriale të Rusisë. Sipas Institutit për Studimin e Luftës (ISW), ky brez ka penguar Kremlinin për 11 vite. Përpjekjet ruse për të pushtuar këto zona në 2022-2023 dështuan, por ofensivat e fundit tregojnë një shtytje të re drejt Pokrovskut dhe Toretskut.
Situata në Terren
Në gusht 2025, Rusia ka avancuar rreth 10 km përtej vijave të frontit, duke u përqendruar në “brezin e fortesës” dhe qytetet si Pokrovsk dhe Kostiantynivka. Analisti i Al Jazeera, Alex Gatapoulos, paralajmëron se Ukraina është në një pozicion të rrezikshëm: “Rusia po e fiton ngadalë këtë konflikt, por me një kosto të lartë. Nëse Ukraina nuk ka ndërtuar mbrojtje të thella, forcat ruse mund të shpërthejnë në territore të hapura.”
Ukraina ka pësuar humbje të mëdha, përfshirë territoret e marra në Kursk në gusht 2024, të cilat Rusia i ka rimarrë. Sipas ISW, Rusia kontrollonte 27% të Ukrainës në prill 2022, por kundërsulmet ukrainase e ulën këtë shifër në 18% deri në fund të 2022. Që atëherë, lufta është bllokuar, me humbje të rënda për të dyja palët.
Si Ka Evoluar Konflikti?
Lufta filloi në shkurt 2022 me një pushtim të shpejtë rus nga veriu, lindja dhe jugu, duke marrë kontrollin e zonave si Irpin, Bucha dhe Mariupol. Rrethimi i Mariupolit, që ra në maj 2022, shkaktoi dhjetëra mijëra viktima civile. Rusia pushtoi Centralin Bërthamor të Zaporizhzhias në mars 2022, ndërsa deri në prill kontrollonte 27% të Ukrainës.
Kundërsulmet ukrainase në Kharkiv dhe Kherson rimorën 54% të territorit të pushtuar deri në fund të 2022, duke ulur kontrollin rus në 18%. Në gusht 2024, Ukraina nisi një ofensivë në Kursk, duke marrë 250 km², por Rusia i rimori këto zona deri në 2025. Tani, me ofensivën e re ruse drejt Slovianskut, konflikti rrezikon një përshkallëzim të ri.
Para Luftës: Krimea dhe Donbasi
Para pushtimit të 2022, Rusia aneksoi Krimenë në 2014 dhe mbështeti separatistët në Donbas, duke krijuar Republikën Popullore të Donetskut dhe Luhanskut. Këto entitete u njohën zyrtarisht nga Moska më 21 shkurt 2022, pak para nisjes së pushtimit të plotë. Konflikti ka shkaktuar një krizë masive zhvendosjeje, me 10 milionë ukrainas të zhvendosur, përfshirë 3.7 milionë brenda vendit dhe 6.9 milionë refugjatë jashtë.
Çfarë Presim nga Takimi?
Takimi Trump-Putin mund të përcaktojë drejtimin e konfliktit. Ndërsa Trump synon një armëpushim, Putini duket i vendosur të konsolidojë fitimet territoriale. Zelenskyy paralajmëron se çdo lëshim territorial mund të çojë në agresione të reja ruse. Për Ukrainën, çdo marrëveshje që shpërfill sovranitetin e saj do të jetë e papranueshme, ndërsa Rusia mund të shfrytëzojë bisedimet për të fituar kohë dhe avantazh strategjik.
