Përpjekjet diplomatike për të zbutur përshkallëzimin e konfliktit midis Izraelit dhe Iranit kanë hasur në pengesa, ndërsa vendet kryesore evropiane – Gjermania, Franca dhe Britania e Madhe – mbeten të ndara në qasjen e tyre. Bisedimet e zhvilluara të premten në Gjenevë me ministrin e Jashtëm iranian, Abbas Araghchi, nuk sollën rezultate konkrete për ndaljen e përplasjeve ushtarake.
Në një moment kur tensionet në rajon po rriten, presidenti amerikan Donald Trump kritikoi përpjekjet evropiane duke i cilësuar si të dështuara. “Irani nuk dëshiron të flasë me Evropën. Ata duan të flasin me ne. Evropa nuk do të ndihmojë dot,” deklaroi Trump, duke lënë të hapur mundësinë e një ndërhyrjeje ushtarake amerikane brenda dy javësh.
Ndërkohë, ministri iranian Araghchi, ndonëse mori pjesë në bisedime, theksoi se nuk kishte ardhur për negociata. “Nuk ka vend për negociata me SHBA-në derisa agresioni izraelit të ndalet,” tha ai, duke iu referuar shkëmbimeve intensive të raketave dhe dronëve mes Teheranit dhe Tel Avivit.
E3 dhe trashëgimia e marrëveshjes bërthamore
Tri fuqitë evropiane, të njohura si E3 – Gjermania, Franca dhe Britania e Madhe – dikur ishin ndër ndërmjetësit kryesorë të marrëveshjes bërthamore JCPOA me Iranin në vitin 2015. Megjithatë, kjo marrëveshje u dobësua ndjeshëm pas tërheqjes së SHBA-së në vitin 2018 nën administratën Trump dhe më pas u braktis nga vetë Irani.
Së fundmi, Komisionerja e Lartë e BE-së për Punë të Jashtme, Kaja Kallas, shprehu shqetësimin për zgjerimin e programit bërthamor iranian dhe njëkohësisht rikonfirmoi “angazhimin për sigurinë e Izraelit”, që sipas saj mbetet prioritet.
Qasjet e ndryshme ndaj Izraelit brenda Evropës
Lufta në Gaza ka thelluar dallimet mes tri fuqive evropiane:
-
Gjermania ka mbajtur një linjë të fortë pro-izraelite dhe ka ndërprerë financimin për agjencitë e OKB-së që ndihmojnë refugjatët palestinezë.
-
Britania e Madhe, pas ndryshimeve politike, ka sanksionuar zyrtarë të ekstremit të djathtë izraelit për nxitje dhune kundër palestinezëve.
-
Franca ka marrë një qasje më të ekuilibruar, duke bërë thirrje për armëpushim dhe duke deklaruar se do ta njohë shtetin e Palestinës.
Fuqia reale e Evropës: mes diplomacisë dhe kufizimeve
Edhe pse E3 përfaqësojnë fuqitë më të mëdha ekonomike dhe ushtarake të Evropës – me GDP të kombinuar prej 11 trilionë dollarësh dhe prani ushtarake në Lindjen e Mesme – analistët janë skeptikë për ndikimin e tyre real në sigurinë kombëtare të Iranit apo Izraelit.
“Evropa ka qenë gjithnjë më e butë në qasjen e saj ndaj Iranit sesa SHBA, dhe kjo e bën më të pranueshme si ndërmjetës. Por mungesa e një fronti të përbashkët me Uashingtonin dobëson peshën e saj reale,” vlerëson eksperti George Tzogopoulos.
E ardhmja e përpjekjeve diplomatike: SHBA, jo Evropa, çelësi?
Ekspertët ndërkombëtarë paralajmërojnë se pa përfshirjen direkte të SHBA-së, përpjekjet evropiane kanë pak gjasa të prodhojnë zgjidhje afatgjata.
“Vetëm SHBA mund të ketë ndikim të vërtetë mbi Izraelin dhe ndoshta të shtyjë Iranin drejt një marrëveshjeje. Evropa, pa mbështetjen amerikane, nuk ka mjetet e nevojshme për të ndërhyrë në mënyrë efektive,” shtoi profesori i të drejtës ndërkombëtare Angelos Syrigos.
Ndërkohë, Këshilli i Sigurimit i OKB-së shihet gjithashtu si i paaftë për të ndikuar, për shkak të ndasive të thella mes SHBA-së, Kinës dhe Rusisë.
Në këtë situatë të tensionuar, Evropa mbetet një zë diplomatik që përpiqet të ndërmjetësojë, por pa fuqi reale vendimmarrëse në terrenin e nxehtë të Lindjes së Mesme. Përfundimisht, e ardhmja e paqes në rajon mund të varet më shumë nga zhvillimet në Uashington sesa nga takimet në Gjenevë.
