Burimi: Artikull i përshtatur nga analiza e Geopolitical Monitor
Në një kohë kur mineralet e rralla si litiumi, kobalti dhe bakri janë thelbësore për teknologjitë e avancuara dhe sigurinë globale, Afrika, me 30% të rezervave botërore të këtyre burimeve, është bërë një fushëbetejë gjeopolitike. Ndërsa Kina ka zgjeruar ndikimin e saj ekonomik përmes investimeve dhe tregtisë, administrata e Trump ka zgjedhur një tërheqje të dukshme nga Afrika, duke rrezikuar humbjen e ndikimit të SHBA-së në një moment kritik të garës globale për burime strategjike. Ky lajm analizon pasojat e kësaj politike dhe rolin në rritje të Kinës në kontinent.
Marrëdhëniet SHBA-Afrikë: Nga Ndihma te Tërheqja
Historikisht, marrëdhëniet SHBA-Afrikë janë fokusuar në ndihmën zhvillimore më shumë sesa në partneritete strategjike. Në 2024-n, SHBA-ja dha rreth 13 miliardë dollarë ndihma përmes programeve si USAID dhe PEPFAR, me qëllim adresimin e nevojave afrikane. Iniciativa si Korridori Lobito synonin të përmirësonin aksesin e SHBA-së në zinxhirët e furnizimit me minerale, por ishin larg modeleve kineze të shkëmbimit të infrastrukturës për burime.
Që nga marsi 2025, administrata e Trump ka ndryshuar kursin, duke njoftuar përfundimin gradual të USAID-it dhe programeve të lidhura, duke eliminuar dhjetëra miliarda dollarë ndihma. Përfundimi i PEPFAR-it, një program i nisur në 2003 për luftën kundër HIV/AIDS, pritet të rezultojë në 2-3 milionë vdekje të parandalueshme në pesë vitet e ardhshme, sipas ekspertëve të shëndetit publik.
Për më tepër, Urdhri Ekzekutiv 10949 i qershorit 2025 ndaloi udhëtimet për qytetarët e shtatë vendeve afrikane (Çad, Republika e Kongos, Guinea Ekuatoriale, Eritrea, Libia, Somalia dhe Sudani), duke sinjalizuar një shkëputje politike. Kjo ka nxitur kritika të forta nga Bashkimi Afrikan dhe udhëheqës si Presidenti i Zambisë, Hakainde Hichilema, i cili u shpreh: “Trump na ka goditur në të dyja faqet, ne jemi të vetmuar”.
Mineralet e Rralla dhe Gara Gjeopolitike
Afrika zotëron rreth 30% të rezervave globale të elementeve të rralla të tokës (REE), të cilat janë thelbësore për teknologjitë si telefonat inteligjentë, satelitët dhe sistemet ushtarake. Deri në 2029-n, kontinenti pritet të sigurojë 10% të eksporteve globale të REE-ve, duke e bërë atë një lojtar kyç në zinxhirët e furnizimit.
Megjithatë, SHBA-ja po humb terren ndaj Kinës, e cila aktualisht blen 40% të eksporteve afrikane të REE-ve dhe ka zgjeruar ndikimin përmes Iniciativës “Një Brez, Një Rrugë”. Në qershor 2025, Pekini prezantoi një politikë tregtare me tarifa zero për 53 nga 54 vendet afrikane, duke forcuar pozicionin e saj si partneri më i madh tregtar i kontinentit. Sondazhet e Afrobarometer tregojnë se 60% e afrikanëve e shohin ndikimin kinez si pozitiv, krahasuar me 53% për SHBA-në.
Ndërkohë, tërheqja e SHBA-së rrezikon të lërë një boshllëk që Kina dhe aktorë të tjerë, si Rusia, mund ta shfrytëzojnë. Për shembull, marrëveshjet kineze të infrastrukturës për burime, si ajo me Angolën në 2004-n, kanë krijuar një model të suksesshëm që Pekini e ka zgjeruar në të gjithë kontinentin.
Përpjekjet e Trump për Mineralet: Një Kundërpërgjigje e Vonuar?
Pavarësisht tërheqjes së përgjithshme, administrata e Trump ka bërë disa hapa për të siguruar akses në mineralet afrikane. Në qershor 2025, u nënshkrua një marrëveshje me Republikën Demokratike të Kongos (DRC) dhe Ruandën, duke i dhënë SHBA-së “të drejta të mëdha minerale” në DRC, liderin botëror për kobalt dhe koltan. Kjo marrëveshje, e ndërmjetësuar nga SHBA-ja si pjesë e një armëpushimi rajonal, synon të kundërshtojë dominimin kinez në zinxhirët e furnizimit.
Megjithatë, këto përpjekje mund të jenë të pamjaftueshme. Kina kontrollon 90% të zinxhirit global të REE-ve dhe ka investuar masivisht në DRC, Zambinë dhe Zimbabve. Ekspertët paralajmërojnë se pa një strategji të qëndrueshme investimi dhe angazhimi politik, SHBA-ja mund të humbasë qasjen në këto burime strategjike.
Pasojat për Afrikën dhe SHBA-në
Tërheqja e SHBA-së mund të nxisë vendet afrikane të diversifikojnë partneritetet, duke u kthyer drejt Kinës, Rusisë apo fuqive të mesme si India dhe Turqia. Sipas ambasadores Rama Yade, Afrika “tani ka opsione” dhe mund të përdorë burimet e saj për të negociuar marrëveshje më të favorshme.
Për SHBA-në, humbja e ndikimit në Afrikë rrezikon sigurinë e zinxhirëve të furnizimit për teknologjitë e avancuara dhe mbrojtjen. Ekspertët sugjerojnë që Uashingtoni duhet të kalojë nga ndihma zhvillimore në investime strategjike, duke ndjekur modele si ai i Pensana në Angolë, për të konkurruar me Kinën.
Përfundim
Politika “Amerika e Para” e administratës Trump, me shkurtimin e ndihmave dhe kufizimet e udhëtimit, po dobëson ndikimin e SHBA-së në Afrikë, duke lënë hapësirë për Kinën të forcojë kontrollin mbi burimet minerale. Në një kohë kur mineralet e rralla janë jetike për teknologjinë dhe sigurinë globale, kjo tërheqje mund të ketë pasoja afatgjata për pozicionin strategjik të SHBA-së. Afrika, nga ana tjetër, mund të shfrytëzojë interesin global për burimet e saj për të ndërtuar një të ardhme më të pavarur ekonomikisht.
