Objekti bërthamor në Fordow, një nga komponentët më të rëndësishëm dhe më të mbrojtur të programit bërthamor iranian, është vënë në qendër të vëmendjes ndërkombëtare pas pretendimeve të Presidentit amerikan Donald Trump se është “zhdukur” në sulmin e përbashkët ajror të SHBA-së ndaj infrastrukturës bërthamore të Iranit.
Në një deklaratë të dhënë pas mesnate, Trump konfirmoi se avionët bombardues amerikanë B-2 Spirit, të pajisur me bombën gjigante kundër bunkerëve GBU-57, kanë goditur njëkohësisht tre objekte kyçe iraniane: Fordow, Natanz dhe Isfahan. “Fordow nuk është më,” tha Trump, duke e cilësuar operacionin si një “goditje kirurgjikale ndaj kërcënimeve të padukshme”.
Fordow: çfarë dihet për objektin më sekret të Iranit?
Objekti në Fordow, i ndërtuar thellë në një shpat mali në jug të Teheranit dhe i mbuluar me tonelata dheu dhe shkëmbinjsh, është cilësuar për vite me radhë si një nga ndërtesat më të papërshkueshme në botë. Thellësia e tij prej 80 metrash dhe mbrojtja me sisteme raketore tokë-ajër e bënte të paarritshëm për shumicën e armëve konvencionale – përveç bombës amerikane MOP.
Ky objekt është pjesë e një tresheje bërthamore që përfshin gjithashtu uzinën e pasurimit në Natanz dhe qendrën kërkimore në Isfahan, ku Irani ka zhvilluar teknologjinë për pasurimin e uraniumit. Ndërtimi i Fordow-it nisi në vitin 2006, ndërsa funksionaliteti i tij u konfirmua zyrtarisht nga autoritetet iraniane në vitin 2009.
Dyshimet dhe provat: Sa afër ishte Fordow prodhimit të një bombe?
Megjithëse Irani ka mohuar vazhdimisht se po ndërton një armë bërthamore, shqetësimet ndërkombëtare janë shtuar ndër vite. Në vitin 2023, Agjencia Ndërkombëtare e Energjisë Atomike (IAEA) konfirmoi praninë e grimcave uraniumi të pasuruara në nivelin 83.7% në Fordow – shumë afër nivelit 90% të nevojshëm për një armë bërthamore.
Në qershor të vitit 2024, “Washington Post” raportoi për një zgjerim të madh në Fordow, me instalimin e 1,400 centrifugave të reja, duke ngritur shqetësime të mëtejshme për përshpejtimin e programit bërthamor të Teheranit.
Çfarë pritet tani?
Pas sulmit, nuk ka ende konfirmim të pavarur për dëmin konkret të shkaktuar në Fordow. Ekspertët paralajmërojnë se, për shkak të strukturës së thellë nëntokësore, vetëm analiza satelitore dhe inspektimet ndërkombëtare do të mund të vlerësojnë nëse objekti është realisht “shkatërruar”.
Ndërkohë, IAEA nuk ka dhënë ende një reagim të plotë, por më herët këtë vit, kreu i saj kishte deklaruar se nuk kishte prova për një “përpjekje sistematike” të Iranit për të zhvilluar armë bërthamore.
Tensionet në rajon mbeten të larta, ndërsa bashkësia ndërkombëtare kërkon transparencë dhe maturi në veprimet e ardhshme, për të shmangur një përshkallëzim të pakthyeshëm të krizës bërthamore në Lindjen e Mesme.
