Rusia ka testuar me sukses një raketë lundruese me energji bërthamore, që sipas Moskës, ka fluturuar për 15 orë rresht duke mbuluar 14,000 kilometra (8,700 milje) pa ndalim. Raketën eksperimentale, të quajtur 9M730 Burevestnik ose SSC-X-9 “Skyfall” sipas klasifikimit të NATO-s, Kremlini e ka paraqitur si një arritje historike në teknologjinë strategjike ushtarake.
Testi që ringjall frikën e Luftës së Ftohtë
Sipas mediave shtetërore ruse, Presidenti Vladimir Putin u informua më 21 tetor 2025 për testimin e suksesshëm të raketës, e cila përdor një reaktor të vogël bërthamor për shtytje. Testi u zhvillua në të njëjtën kohë me stërvitje të gjera bërthamore, duke u interpretuar si një mesazh force ndaj Perëndimit.
Megjithatë, asnjë burim i pavarur ndërkombëtar nuk ka konfirmuar fluturimin, ndërsa zyrtarë të mbrojtjes perëndimore e kanë cilësuar njoftimin si “politik” dhe jo si provë teknike të verifikuar. Testet e mëparshme të Burevestnik kanë rezultuar me dështime të pjesshme ose të plota.
Frymëzim nga Projekti amerikan “Pluto”
Koncepti i Burevestnik bazohet në Projekti Pluto, një program amerikan i viteve 1950 që synonte zhvillimin e një rakete ramjet me energji bërthamore të quajtur SLAM (Supersonic Low Altitude Missile).
SHBA-ja arriti të krijonte vetëm dy prototipa funksionalë të reaktorit — Tory-IIA dhe Tory-IIC — përpara se projekti të anulohej në vitin 1964 për shkak të rrezikut të ndotjes radioaktive dhe zhvillimit të raketave balistike më efikase.
Putin e prezantoi për herë të parë Burevestnik në vitin 2018, duke e përshkruar si një armë që mund të “fluturojë për aq kohë sa të dëshirojë”. Ajo u konceptua për të anashkaluar sistemet e mbrojtjes ajrore duke fluturuar në lartësi të ulët dhe me rreze teorikisht të pakufizuar.
Testime të rrezikshme dhe aksidente fatale
Provat e para të sistemit datojnë nga viti 2017 në Arktik dhe në Detin e Bardhë, por shumë prej tyre kanë dështuar.
Në gusht 2019, një shpërthim në poligonin e testimit Nyonoksa vrau disa inxhinierë të agjencisë bërthamore Rosatom, duke shkaktuar rritje të përkohshme të rrezatimit në qytetin e afërt Severodvinsk.
Incidenti u lidh nga inteligjenca perëndimore me një test të dështuar të rikuperimit të raketës Burevestnik, ndërsa Moska e përshkroi ngjarjen si “një aksident me burim energjie izotopi”.
Si funksionon raketa bërthamore
Sipas raporteve të inteligjencës amerikane dhe burimeve të hapura, raketa përdor fillimisht një përforcues konvencional për t’u ngritur në ajër, përpara se të kalojë në shtytje me energji bërthamore.
Ajri që hyn në sistemin e motorit nxehet direkt nga reaktori për të prodhuar shtytje, duke mundësuar kohëzgjatje shumë të gjatë fluturimi.
Megjithatë, ky mekanizëm përbën sfida të mëdha teknike dhe mjedisore, pasi kërkon mbrojtje të vazhdueshme nga rrezatimi, mbinxehja dhe rrjedhjet radioaktive në rast defekti.
Ekspertët: “Arma mbetet eksperimentale dhe e rrezikshme”
Ekspertë të kontrollit të armëve, si Jeffrey Lewis dhe James Acton, dyshojnë se Rusia ka arritur një fluturim realisht të qëndrueshëm me energji bërthamore, duke e cilësuar projektin si “eksperimental dhe të pabesueshëm”.
Nëse testi konfirmohet, ai do të përfaqësonte fluturimin e parë të gjatë bërthamor-termal në histori — diçka që Shtetet e Bashkuara nuk e arritën kurrë gjatë Projektit Pluto.
Megjithatë, vlera strategjike e raketës mbetet e diskutueshme, pasi çdo defekt mund të shkaktojë ndotje radioaktive masive, duke sjellë rreziqe të mëdha mjedisore dhe politike.
“Edhe një dështim i pjesshëm mund të shpërndajë mbeturina të kontaminuara në hapësira të gjera,” paralajmërojnë analistët perëndimorë, duke theksuar se çdo test i tillë e kthen botën pas në logjikën e Luftës së Ftohtë.
